Tijdens het commissiedebat dat vorige week in de Tweede Kamer plaatsvond, zei minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind het aantal interlandelijke adopties ‘idealiter terug te willen brengen naar nul’. Ook hield hij, ondanks druk vanuit het COC, aspirant-adoptieouders en meerdere Kamerleden, vast aan het afbouwen van interlandelijke adopties uit de VS. Hoewel Defence for Children vindt dat interlandelijke adoptie op de kortst mogelijke termijn hoort te stoppen, verheugt het ons dat de minister zich tijdens het debat luid en duidelijk uitsprak en het belang van het kind (en geen andere belangen) nadrukkelijk vooropstelde.

Adopties uit de VS

De minister vindt met de Centrale Autoriteit dat de adoptierelatie met de VS moet worden beëindigd. Hij benadrukt te hechten aan een strikte toepassing van het subsidiariteitsbeginsel uit het VN-Kinderrechtenverdrag en het Haags Adoptieverdrag. De kern van dit beginsel is, dat het in het belang van het kind is om zoveel mogelijk in het eigen land en de eigen cultuur te worden verzorgd en opgevoed. Dit betekent, zegt de minister, dat een kind pas in aanmerking komt voor interlandelijke adoptie, als het land van herkomst geen mogelijkheden ziet om een kind zelf veilig op te vangen.

De VS, dat het VN-Kinderrechtenverdrag niet heeft geratificeerd, heeft een ander adoptiesysteem en vult ook het subsidiariteitsbeginsel anders in. Van een laatste redmiddel is geen sprake: de VS heeft ruime mogelijkheden om kinderen zelf veilig op te vangen. Dat blijkt onder andere uit de landenanalyse. De VS kent lange wachtlijsten voor aspirant-adoptiefouders en juist jonge kinderen zijn binnenlands het meest gewild. Daarom adopteert het land (meer) kinderen uit het buitenland. Tegelijkertijd staat de VS (minder) kinderen, en dan vooral baby’s, ter adoptie af. Dat valt niet te rijmen met het subsidiariteitsbeginsel en het verschil in interpretatie is, zoals de minister terecht opmerkt, onoverbrugbaar. Daar komt nog bij dat er, volgens internationale publicaties, misstanden in het Amerikaanse adoptiesysteem zijn gesignaleerd.  

Adopties uit Portugal en Bulgarije

Tijdens het commissiedebat gaf de minister tevens aan dat hij het adopteren van kinderen uit Portugal, als Nederland daartoe een verzoek van de Portugese autoriteiten ontvangt, weer mogelijk wil maken. Het zou daarbij gaan om moeilijk plaatsbare kinderen: vooral oudere kinderen met special needs en siblings of triblings. Portugal is echter, net als de VS, een land dat zowel kinderen adopteert als ter adoptie aanbiedt. Gezien de (vereiste) strikte toepassing van het subsidiariteitsbeginsel, roept het hervatten van de adoptierelatie dan ook vragen op. Kennelijk is er in Portugal voor deze kinderen onvoldoende passende alternatieve zorg voorhanden. Daarom wordt die zorg uitbesteed aan andere landen, met als gevolg dat alle banden van deze al wat oudere kinderen met het eigen land permanent worden doorgesneden. Het niet meer hebben van de keuze om kinderen interlandelijk te laten adopteren, zou Portugal stimuleren ook moeilijk plaatsbare kinderen zelf op te vangen.

Het voortzetten van de adoptierelatie met Bulgarije is nog in onderzoek. Wat ons betreft wordt die relatie permanent stopgezet. In Bulgarije gaat het bij adoptie doorgaans om kinderen uit Roma-families. Gezien de diepgewortelde discriminatie van de Roma-gemeenschap, brengt dit een verhoogd risico op wanpraktijken met zich mee, zo schrijft ook de RSJ. Daar komt bij dat het land hard aan de slag is met de-institutionalisering (in 2021 hadden 133 van de 137 residentiele instellingen voor kinderen hun deuren al gesloten) en het opbouwen van een systeem voor kleinschaligere alternatieve zorg. Investeren in het verbeteren van de jeugdzorg in Bulgarije, zodat kinderen in hun eigen land kunnen opgroeien, is meer in het belang van Bulgaarse kinderen dan het hervatten van de adoptierelatie.

Risico op misstanden

Zoals de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) al schreef, zal doorgaan met interlandelijke adoptie, uit welk land dan ook, gepaard gaan met de wetenschap dat het risico op misstanden niet volledig kan worden uitgesloten. Dit erkent en accepteert de minister, zo zei hij tijdens het commissiedebat. Defence for Children vindt het accepteren van dit risico, gelet op de ingrijpende gevolgen, onverantwoord. Wij pleiten samen met CoMensha en ICDI, veertien belangenorganisaties van interlandelijk geadopteerden en diverse experts, voor een permanente adoptiestop. In onze visie is ieder kind dat het slachtoffer wordt van misstanden of anderszins lijdt onder interlandelijke adoptie, er één te veel. Het geld dat gepaard gaat met het optuigen van het nieuwe systeem kan mede gezien de an sich met interlandelijke adoptie samenhangende kosten, beter worden ingezet om het jeugdbeschermings- en pleegzorgsysteem in herkomstlanden te verbeteren.

Belang van het kind

Wat ons verheugt is dat de minister met het besluit om permanent te stoppen met het adopteren van kinderen uit de VS, duidelijk maakt dat het belang van het kind om in het eigen land op te groeien, zwaarder weegt dan het belang van wensouders. Daarmee maakt hij een einde aan gerezen twijfels naar aanleiding van een artikel van NU.nl, namelijk: stelt de minister het belang van het kind daadwerkelijk voorop of prevaleert in de praktijk het belang van ouders met een onvervulde kinderwens? Door aan te geven dat het aantal interlandelijke adopties idealiter terug moet naar nul, neemt de minister een standpunt in dat in lijn is met het VN-Kinderrechtenverdrag. Het is niet helder op welke termijn Nederland volledig stopt met interlandelijke adopties, maar wij zullen de aangekondigde afbouw monitoren en indien nodig agenderen.

Meer informatie:

• Ons artikel van 2 november 2022: 'Geen permanente stop op interlandelijke adoptie, wel stap in de goede richting'. 
• Advies RSJ van 2 november 2022: 'Advies toekomst interlandelijke adoptie'. 
• Ons artikel van 16 juni 2022: 'Veertien belangenorganisaties van interlandelijk geadopteerden steunen oproep tot adoptiestop'. 
• Het artikel op NU.nl van 14 november 2022: 'Kabinet laat toch buitenlandse adoptie toe om wensouders niet uit te sluiten'.