Interlandelijke adoptie: de overheid heeft jarenlang weggekeken van misstanden
Op 8 februari zijn grote misstanden in het systeem van interlandelijke adoptie erkend, waarmee ook erkenning is gekomen voor alle geadopteerden die de afgelopen jaren bij de overheid en andere betrokkenen aan de bel hebben getrokken. De commissie Joustra concludeert dat het toezicht van de overheid op adoptieprocedures onvoldoende is en dat er niet is ingegrepen bij misstanden die aan het licht kwamen. Minister Dekker voor Rechtsbescherming concludeert dat de Nederlandse overheid tekort is geschoten door jarenlang weg te kijken en biedt geadopteerden namens het kabinet excuses aan. Minister Dekker heeft besloten om per direct interlandelijke adoptieprocedures op te schorten. Defence for Children Nederland ziet dit als een verstandig besluit. Al jaren gaat Defence for Children Nederland uit van het standpunt dat uiterst terughoudend moet worden omgegaan met interlandelijk adoptie, gebaseerd op artikel 21 van het VN-Kinderrechtenverdrag. Het niet kunnen controleren of garanderen dat interlandelijke adopties naar Nederland deugdelijk tot stand komen, is een belangrijk reden om nu te pleiten voor het stoppen met interlandelijke adopties.
Onafhankelijke commissie
Eind 2018 heeft minister Dekker een onafhankelijke commissie gevraagd onderzoek te doen naar de interlandelijke adoptie vanuit het buitenland in het verleden. Aanleiding hiervoor was een zaak van illegale adoptie uit Brazilië en betrokkenheid van overheidsfunctionarissen. De onderzoeksopdracht richt zich naast Brazilië ook op Bangladesh, Colombia, Indonesië en Sri Lanka. Ook over deze landen ontving het ministerie van Justitie en Veiligheid signalen van geadopteerden over mogelijke adoptiemisstanden. In haar onderzoek stuitte de commissie Joustra op verschillende soorten misstanden die zich structureel voordeden. Het gaat om zaken als vervalsing van documenten, kinderhandel, fraude en corruptie. Maar het gaat tevens over onethische handelingen als onder valse voorwendselen of onder morele druk ouders afstand laten doen van kinderen, met opzet onzekerheid of onduidelijkheid creëren rondom iemand zijn afkomst, en misbruik maken van armoede. De Nederlandse overheid was in bepaalde gevallen op de hoogte van misstanden, maar heeft niet effectief ingegrepen. Hiermee werden de misstanden in stand gehouden, zo blijkt uit het vandaag opgeleverde rapport.
Excuses minister
Minister Dekker biedt excuses aan: “Het is pijnlijk te moeten constateren dat de overheid niet heeft gedaan wat er van haar mocht worden verwacht. Want hoewel veel adopties als positief zijn ervaren, had de overheid in de gevallen waar er sprake was van misstanden een actievere rol moeten nemen door in te grijpen. Het positieve sentiment rond adoptie in de vorige eeuw – met als leidend idee dat we met adoptie goeddeden – biedt weliswaar een verklaring, maar geen rechtvaardiging. Voor deze opstelling van de overheid zijn excuses op zijn plaats”, aldus Dekker. “Ik ben de commissie dankbaar voor de spiegel waarin de overheid zolang niet wilde kijken.”
Opschorting adoptie en stoppen
Een belangrijke conclusie van de commissie Joustra is dat het systeem van interlandelijke adoptie inherente kwetsbaarheden bevat. Dit is reden voor minister Dekker om per direct interlandelijke adoptieprocedures op te schorten om kinderen en hun biologische ouders te beschermen tegen misstanden. Dekker deelt de twijfel van de commissie of het wel mogelijk is om een adoptiesysteem te ontwerpen waarin misstanden niet meer voorkomen. Aanvullende maatregelen en toezicht kunnen risico’s niet volledig ondervangen. Door het rapport beseft de minister dat het beperken en uitsluiten van risico’s bijna niet kan. Het is volgens hem aan een volgend kabinet om een standpunt in te nemen over de toekomst van interlandelijke adoptie.
Het niet kunnen controleren of garanderen dat interlandelijke adopties naar Nederland deugdelijk tot stand komen, zou volgens Defence for Children Nederland voor de overheid reden moeten zijn volledig met interlandelijke adopties te stoppen. Ook volgt uit artikel 21 van het VN-Kinderrechtenverdrag dat interlandelijke adoptie alleen toelaatbaar is als ultimum remedium, als er geen enkele andere passende wijze is om voor het kind in het land van herkomst te zorgen. Dit bevestigt de Raad voor Straftoepassing en Jeugdbescherming in 2016 in haar rapport ‘Bezinning op Interlandelijke Adoptie’. Andere vormen van kinderbescherming zijn meer in overeenstemming met de rechten en het belang van het kind. Na zorgvuldige afweging van de voor en nadelen wordt door de RSJ geadviseerd tot afschaffing van interlandelijke adoptie
Verjaring
Vorig jaar beriep de Staat zich op verjaring in een zaak van interlandelijk adoptie uit Sri Lanka, waarbij de vrouw erachter was gekomen dat haar adoptiepapieren niet klopten. Ook de rechter concludeerde dat de vrouw te laat was. Minister Dekker heeft op 8 februari toegezegd dat de Staat zich bij vorderingen in verband met interlandelijke adoptie niet meer zal beroepen op verjaring. Hiermee verstevigt hij de rechtspositie van geadopteerden die een procedure starten tegen de Staat.
Kritisch kijken naar draagmoederschap
Commissie Joustra adviseert ook dat het kabinet goed kijkt naar de risico's op misstanden bij commercieel draagmoederschap, nu er parallellen bestaan tussen het systeem van interlandelijke adoptie en het recentere systeem van commercieel draagmoederschap. Ook hier is “de wetgeving en het toezicht onvoldoende geregeld, bestaan er financiële uitwassen en creëert maatschappelijke en politieke druk een systeem waarin het belang van het kind secundair is". De overheid moet volgens de commissie lessen trekken uit het verleden. Defence for Children Nederland onderschrijft dit en heeft over commercieel draagmoederschap eerder ook zorgen geuit.