Fundament jeugdzorgstelsel ontbreekt vijf jaar na transitie nog steeds
Als gevolg van de aanhoudende problemen in de jeugdzorg sturen de minister De Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en minister Dekker van Rechtsbescherming de Tweede Kamer op 20 maart een brief met voorstellen over de organisatie van de jeugdzorg. De ministers kondigen nog voor de zomer een conceptvoorstel tot wijziging van de Jeugdwet aan. Ze zetten in op bestuurlijke verbeteringen, waaronder professionalisering van het bestuur bij gemeenten, reële tarieven voor zorgverlening, betere monitoring en meer (boven)regionale samenwerking, met name bij de gedwongen zorg (al dan niet met verblijf). De brief maakt duidelijk dat een goed fundament onder het jeugdzorgstelsel vijf jaar na de transitie nog steeds ontbreekt. Onderwerpen als verantwoord ondernemen en het inrichten van professionele toezichts- en klachtmechanismen hadden in 2015 met de transitie geregeld moeten zijn. Een grote inhaalslag is volgens Defence for Children nodig om verder te kunnen met de transformatie van de jeugdzorg, daarnaast mist een kinderrechtelijke visie.
Professionalisering jeugdzorgstelsel
De voorstellen voor professionalisering van het jeugdzorgstelsel zijn nodig, maar deze komen veel te laat. Defence for Children vraagt de ministers om de problemen serieus te nemen. De situatie is nijpend en is lange tijd ernstig onderschat. Daar waar de ministers in de brief trots goede ontwikkelingen melden, ziet Defence for Children sinds de invoering van de Jeugdwet een heel ander beeld ontstaan. Er zijn lange wachtlijsten, waardoor kinderen en hun gezinnen te lang zonder (passende) hulp zitten. Er worden tegen alle regels in kinderen gesloten geplaatst, omdat er geen passende open plekken zijn. De financiële positie van 40% van de onderzochte jeugdhulpaanbieders kent een hoog risico, volgens de Jeugdautoriteit. Een aantal jeugdinstellingen is inmiddels dicht, een deel van hen staat dichtbij een faillissement.
Kinderrechtelijke visie ontbreekt
Defence for Children waardeert de gedane voorstellen en het overnemen van regie van gemeenten als er geen waarborg is van de continuïteit van cruciale jeugdzorg door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Justitie en Veiligheid. De input die professionals en jongeren hebben kunnen geven is ook waardevol. Doel is om een effectieve aanpak te ontwikkelen met voldoende rechtswaarborgen als antwoord op complexe problemen en het voorkomen van geweld tegen hulpverleners. Dit kan het voeren van een niet effectief repressief beleid, wat in het verleden vaak tot misstanden heeft geleid, voorkomen. Een stevige basis vanuit een kinderrechtelijke visie is onmisbaar om daadwerkelijk te komen tot goed bestuur, meer professionaliteit en een kwaliteitsverbetering in de jeugdzorg. Defence for Children pleit ervoor om het fundament goed neer te zetten door alle voorstellen voor de wijziging van de Jeugdwet, monitoring en de verdere transformatie van de jeugdzorg te toetsen aan het VN-Kinderrechtenverdrag.
Concrete aanbevelingen
- Werk vanuit het VN-Kinderrechtenverdrag een heldere visie uit voor de huidige plannen voor het jeugdzorgstelsel. Neem in elke regeling op dat de belangen van het kind voorop staan.
- Toets de concept wettekst, het kader voor goed bestuur en governance en de regionale aanpak aan het VN-Kinderrechtenverdrag en aan de ‘generatietoets’ van het SER- jongerenplatform.
- Werk uit op welke wijze kinderen, ouders en professionals structureel zeggenschap krijgen en behouden bij het inrichten en borgen van het zorglandschap.
- Benoem welke specifieke eisen gelden voor gemeenten en uitvoeringsinstanties, bijvoorbeeld ten aanzien van inkoop van jeugdhulp, het bieden van maatwerk aan kinderen en gezinnen met meervoudige problematiek en het bestuur van instellingen. Sluit geen instellingen zolang de andere (rand)voorwaarden nog niet op orde zijn.
- Concretiseer wat de regie en eindverantwoordelijkheid van de ministeries Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Justitie en Veiligheid inhoudt.
- Investeer in effectieve kindgerichte methoden bij de opleiding van personeel, waaronder non violent resistance en herstelgericht werken.
Gevolgen coronamaatregelen jeugdzorg
In de brief van de ministers is nog geen rekening gehouden met de gevolgen van de coronamaatregelen voor de jeugdzorg. De huidige tijd vraagt het uiterste van hulpverleners, beleidsmakers en politici. Maar het vraagt minstens zo veel van de kinderen. Specifiek van kinderen die nu in (gesloten) instellingen wonen en nog meer beperkingen krijgen opgelegd en van kinderen die te maken hebben met problemen thuis, zoals echtscheiding, huiselijk geweld en kindermishandeling. Ook vraagt het veel van de kinderen die een beperking hebben en die hun dagbesteding moeten missen. Als gevolg van de coronamaatregelen zijn kinderen extra kwetsbaar. Goede en toegankelijke zorg is nu belangrijker dan ooit, anders kunnen problemen zich verder opstapelen. Het vinden en behouden van een aanspreekpunt, passende zorg, zekerheid over de continuïteit van zorg is cruciaal in deze tijd om de plannen voor het toekomstige beleid van de ministers te kunnen doorzetten.