Onderzoek: Duurzame oplossing nodig voor dakloze gezinnen
Gezinnen met kinderen hebben recht op opvang als zij dakloos (dreigen te) raken en dit moet in de Nederlandse wet worden vastgelegd. Dat is een van de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek ‘Duurzame oplossing nodig voor dakloze gezinnen’ van Defence for Children. De kinderrechtenorganisatie trekt op basis van een onder stakeholders uitgezette vragenlijst, interviews met gezinnen en expertmeetings met gemeenten vijf conclusies. In samenhang met kinder- en mensenrechten leiden die vervolgens tot meerdere aanbevelingen aan gemeenten en de Rijksoverheid.
Kinderrechten in het nauw
Op de Kinderrechtenhelpdesk van Defence for Children is het aantal hulpvragen over de rechten van gezinnen met minderjarige kinderen die dakloos (dreigen te) raken behoorlijk toegenomen. Het aantal ging van 24 zaken in 2018 naar 59 zaken in 2020. Kinderen hebben volgens het Kinderrechtenverdrag recht op onderdak en op ondersteuning door de overheid. Defence for Children merkt echter dat gemeenten worstelen met het toelaten van dakloze gezinnen met kinderen tot de maatschappelijke opvang. Gemeenten bestempelen hen vaak als ‘zelfredzaam’. De zelfredzamen worden niet tot de maatschappelijke opvang toegelaten. Dat betekent dat gezinnen zelf onderdak moeten zien te vinden. Als gevolg van de woningnood ontstaat er dan een heel penibele en onzekere situatie, die zeer onwenselijk is voor de ontwikkeling van de betrokken kinderen.
Daarnaast ontvangt Defence for Children signalen dat sommige gemeenten dreigen met uithuisplaatsing van kinderen bij (dreigende) dakloosheid. Defence for Children vindt dit enorm zorgelijk. Het is verboden ouders en kinderen van elkaar te scheiden op grond van armoede of dakloosheid. Dat volgt uit zowel het Kinderrechtenverdrag als het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Knelpunten
Uit het onderzoek van Defence for Children blijkt dat stakeholders verschillende knelpunten ervaren als het gaat om (dreigende) dakloosheid van gezinnen met kinderen. De grootste knelpunten zijn het gebrek aan geschikte en betaalbare (huur)woningen in Nederland en het ontbreken van een wettelijk kader voor het opvangen van dakloze gezinnen met kinderen. Ook (terug)verhuizingen van gezinnen naar Nederland, het gebrek aan (tijdelijke) opvangplekken en de dreiging van jeugdzorg om kinderen te scheiden van hun ouders worden door stakeholders als knelpunten genoemd.
Oorzaken dakloosheid
Gezinnen raken vaak om economische redenen dakloos. Soms vanwege life events, zoals een echtscheiding of werkloosheid. In andere gevallen komen gezinnen vanuit het Caribische deel van Nederland hierheen, of keren ze terug na een verblijf in het buitenland. Als gevolg van de woningnood lukt het dan niet om spoedig een betaalbare (huur)woning te vinden.
Aanbevelingen
Op grond van het onderzoek ‘Duurzame oplossing nodig voor dakloze gezinnen’ komt Defence for Children tot vijf conclusies op basis waarvan we een aantal aanbevelingen doen aan gemeenten en de Rijksoverheid. Een daarvan is dat in de Nederlandse wet verankerd moet worden dat gezinnen met kinderen recht hebben op opvang. Dat is de humanitaire ondergrens. Daarnaast is overduidelijk dat de woningnood de kern van de problematiek vormt en een duurzame oplossing belemmert. Daar ligt een taak voor de nieuw te vormen regering.
Onderzoek
Voor het onderzoek van Defence for Children is een vragenlijst uitgezet die 42 keer is ingevuld. Het betreft medewerkers van gemeenten, van de (toegang tot) maatschappelijke opvang en partijen binnen de jeugdzorg zoals Veilig Thuis, de Raad voor de Kinderbescherming en gecertificeerde instellingen. Daarnaast reageerden ook overige betrokkenen, afkomstig uit de advocatuur, van Valente, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en een (gemeentelijke) Kinderombudsman. Verder hielden we interviews met vier gezinnen en online-expertmeetings met negen gemeenten.
Het onderzoek is tot stand gekomen in samenwerking met de Stichting Kinderpostzegels.