Kindgericht horen in straf- en vreemdelingrechtelijke procedures

De uitdaging

In 2017 zijn 28.504 minderjarige verdachten door de politie verhoord. Cijfers over het aantal kinderen dat als slachtoffer van een misdrijf is verhoord door de politie of in de rechtbank zijn er niet. Hetzelfde geldt voor het aantal kinderen dat door de IND is gehoord binnen een asielprocedure. Defence for Children maakt zich zorgen over de wijze waarop het horen van kinderen plaatsvindt. De meest kwetsbare kinderen zijn minderjarige slachtoffers van geweldsdelicten, seksueel geweld, minderjarigen binnen een asielprocedure en minderjarige verdachten. Voor bepaalde groepen kinderen is het horen binnen een juridische procedure onvoldoende met waarborgen omkleed, waardoor het recht om betekenisvol te participeren in het gedrang komt. Dit staat op gespannen voet met het feit dat er wel belangrijke beslissingen worden genomen die veel impact hebben op het kind. Overkoepelende criteria voor een kindgerichte werkwijze lijken in de verschillende rechtsgebieden onvoldoende te zijn verankerd in wetgeving, beleid en praktijk.

Kindgericht horen
In strafrechtelijke en vreemdelingenrechtelijke procedures is het verhoor (strafrecht) en gehoor (vreemdelingenrecht) een belangrijk moment waarop kinderen hun verhaal vertellen. De wijze waarop kinderen worden ondervraagd in die juridische procedures, krijgt nog weinig aandacht. Voor een betrouwbare verklaring van een kind en om ervoor te zorgen dat het kind niet onnodig wordt belast, met als risico dat een kind beschadigd wordt door de wijze waarop hij of zij wordt bejegend en verhoord, moet er rekening gehouden worden met de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van het kind. In strafrechtelijke en vreemdelingrechtelijke procedures is sprake van een spanningsveld tussen waarheidsvinding en bescherming van het kind, met name gedurende de eerste fase van die procedures waarin de interviews hoofdzakelijk plaatsvinden. Een overkoepelende kindgerichte werkwijze opgesteld vanuit een kinderrechtelijke visie is noodzakelijk om ervoor te zorgen dat deze verhoren met voldoende waarborgen zijn omkleed, zodat kinderen hun verhaal in een kindvriendelijke setting goed kunnen vertellen, waarbij rekening wordt gehouden met wat het kind kan en nodig heeft.

Psycholoog: “Ik heb ook best veel slachtoffers die meer last hebben van het verhoren en de bejegening dan van de verkrachting zelf. Dan zit ik gewoon traumabehandeling te doen daarop.” (uit onderzoek Defence for Children)

Het project wordt gefinancierd door Adessium Foundation en loopt van januari 2018 tot en met december 2021.

Wat doen we?

FACTSHEETS: We ontwikkelen factsheets over het kindvriendelijk ver-/gehoren binnen strafrechtelijke en vreemdelingrechtelijke procedures. Eisen, criteria en concrete handvatten voor kindvriendelijk ver-/gehoren uit internationale en Europese juridische documenten vormen hiervoor de basis. Belangrijke netwerkorganisaties en stakeholders worden hierbij betrokken.

PUBLICATIE: We maken een publicatie met jongeren over hun ervaringen met ver-/gehoren in een strafrechtelijke (als verdachte of slachtoffer) of vreemdelingrechtelijke procedure. Storytelling is een belangrijk middel om het perspectief van jongeren goed voor het voetlicht te brengen waardoor inzichtelijk wordt wat zij als knelpunten ervaren en welke mogelijkheden jongeren zien voor verbetering. Deze publicatie zal breed worden verspreid en onderwerp zijn van de expertmeetings.

EXPERTMEETINGS: We organiseren expertmeetings waarin experts met verschillende deskundigheid worden samengebracht afkomstig uit de praktijk, wetenschap en beleidsmatige hoek. Naast juridische kennis is bijvoorbeeld ook sociaal wetenschappelijke kennis nodig en praktijkkennis. Voor deze expertmeetings worden ook stakeholders uitgenodigd. Dit zijn onder meer medewerkers van het ministerie van Justitie en Veiligheid, de IND, het Openbaar Ministerie, de politie, de politieacademie, een universiteit of ander kennisinstituut (gespecialiseerd in traumaverwerking, forensisch interviewen en kindvriendelijk horen).

Impact

Kindvriendelijk horen houdt in dat het horen in een aangepaste ruimte plaatsvindt door een hiervoor opgeleide professional volgens een beproefde interview methode die rekening houdt met de speciale behoeften en rechten van kinderen en betrouwbare informatie oplevert voor de besluitvorming. Het verhoor staat bovendien niet op zichzelf; ook de voorbereiding op het verhoor, ondersteuning tijdens het verhoor en de zorg achteraf moet volgens kinderrechtelijke standaarden worden uitgevoerd en geborgd. Binnen dit project beogen we het kindvriendelijk horen in het straf- en vreemdelingenrecht te stimuleren door de uitwisseling van kennis, methodieken, ervaringen en door jongeren zelf aan het woord te laten. Het overtuigen en enthousiasmeren van de professionals in de praktijk om te bouwen aan een kindvriendelijke werkwijze van horen van kinderen in het straf-en vreemdelingenrecht is cruciaal om te komen tot verandering.

Verdachte (17 jaar)

“Ze maken van een mug een olifant. De politie heeft me ruw in de boeien geslagen. Ik had blauwe kringen in mijn polsen staan. Eerst werd ik gefouilleerd, alles werd leeggehaald alsof ik een crimineel was. Toen heb ik twee uur in een wachtcel gezeten zonder wat te drinken. Het was een soort isoleercel. Heel schaars, geen daglicht, alleen een tl-lamp. Midden in de nacht werd ik verhoord. Tijdens het verhoor voelde ik me onder druk gezet. Geen bemiddelingspoging, we moesten ons verhaal doen en toen moesten we weg. Mijn broer moest me om zes uur ’s morgens komen ophalen. Negen maanden later ben ik door de rechter vrijgesproken.” (Uit onderzoek Defence for Children)