De verspreiding van afbeeldingen en video's van seksueel misbruik van kinderen is dramatisch toegenomen met de komst van het internet. De digitale omgeving biedt daders vele manieren om kinderen te benaderen voor seksuele doeleinden. De Europese Commissie presenteerde daarom onlangs een wetsvoorstel waarmee zij verplichtingen wil opleggen aan aanbieders van online diensten zodat zij actief online seksueel kindermisbruik tegengaan. Defence for Children – ECPAT juicht toe dat de Europese Commissie het internet veilig wil maken voor kinderen en analyseert het wetsvoorstel aandachtig voor de open consultatie die in september plaatsvindt.

Explosieve stijging online kindermisbruik

Het aantal meldingen van online kindermisbruik in Europa is gestegen van 23.000 in 2010 naar meer dan 1 miljoen in 2020, met meer dan 3 miljoen afbeeldingen en video’s van kindermisbruik. Europa is met 62% volgens het jaarrapport 2021 van Internet Watch Foundation het continent waar het meeste beeldmateriaal van kindermisbruik wordt gehost. En Nederland is ook nog eens zorgwekkend koploper in Europa en wereldwijd: ons land host volgens het rapport 41% van deze afbeeldingen en video’s.

Verantwoordelijk en zorgvuldig gedrag van aanbieders van online communicatiediensten is essentieel voor een veilige online omgeving voor kinderen. Meer dan 200 techbedrijven zoals bijvoorbeeld Google en Facebook gebruiken detectietechnologie om te voorkomen dat hun diensten worden gebruikt om beeldmateriaal van kindermisbruik te verspreiden, maar dit is niet verplicht. Daarom neemt een groot deel van de online aanbieders geen of onvoldoende kinderbeschermingsmaatregelen.

Het wetsvoorstel wil hier verandering in brengen door aanbieders te verplichten maatregelen te nemen om online kindermisbruik te voorkomen en tegen te gaan. Representatief onderzoek van Defence for Children – ECPAT in acht Europese landen laat zien dat 68 procent van de Europeanen een dergelijke wetgeving steunt .

Kinderrechten gelden zowel online als offline

Het detecteren van schadelijke content op het internet maakt dat verschillende kinder- en mensenrechten met elkaar in strijd kunnen zijn, zoals veiligheid, vrijheid van meningsuiting, privacy, waardigheid en rechtmatigheid. De Europese Commissie beargumenteert dat die afweging niet door commerciële bedrijven moeten worden gemaakt zoals nu gebeurt, maar door democratisch gekozen overheden.

Om online platforms te reguleren heeft de Europese Commissie regelgeving opgesteld, zoals de Digital Service Act, de Digital Market Act en recentelijk het wetsvoorstel om online kindermisbruik tegen te gaan. Met deze regelgevingen worden kaders gesteld voor de digitale omgeving, net zoals er kaders zijn voor de fysieke omgeving. Met dit wetsvoorstel om online seksueel kindermisbruik te voorkomen en te bestrijden wil de Europese Unie een duidelijke boodschap afgeven aan EU-burgers en de rest van de wereld: kinderrechten gelden zowel offline als online.

Inhoud wetsvoorstel

Het wetsvoorstel verplicht aanbieders van online-diensten in de EU om het risico te beoordelen dat hun diensten worden misbruikt voor online seksueel misbruik van kinderen, en om risico-beperkende maatregelen te nemen. Als er ondanks het nemen van risico-beperkende maatregelen nog steeds aanwijzingen zijn voor aanzienlijke risico's van misbruik van de dienst voor seksueel kindermisbruik, kunnen nationale rechtbanken of onafhankelijke autoriteiten een verplichting opleggen om seksueel misbruik van kinderen proactief te detecteren, te melden en te verwijderen. Nationale rechtbanken of onafhankelijke autoriteiten wegen de impact van de detectieverplichting op de rechten van alle betrokken partijen, zoals het recht op privacy en veiligheid van alle gebruikers, inclusief kinderen.

Bedrijven worden zo verplicht om op kindermisbruik te controleren, om te rapporteren en te handhaven. Een nieuw Europees agentschap dat opereert onder de vleugels van Europol moet de kaders stellen voor deze risicobeoordelingen en daarnaast toezien op de naleving van de wet.

Online service providers, waaronder aanbieders van end-to-end encryptie-berichtenapps, moeten technologieën installeren en bedienen die de opsporing van online kindermisbruik mogelijk maken. Die technologieën moeten volgens de Europese Commissie worden onderworpen aan waarborgen om de privacy te garanderen. Ze moeten worden beoordeeld door het European Data Protection Board en kunnen geen andere informatie filteren dan strikt noodzakelijk is om het misbruik op te sporen.

De detectieverplichtingen gelden voor een bepaalde periode, waarna ze opnieuw moeten worden beoordeeld. Aanbieders van online-diensten en ook gebruikers van die diensten hebben het recht om bezwaar te maken tegen de detectieverplichting of de gevolgen daarvan. In het voorstel heeft de detectieverplichting zowel betrekking op bekend en nieuw beeldmateriaal van seksueel misbruik van kinderen als op grooming (het benaderen van kinderen voor seksuele doeleinden). De wetgeving bevat ook de verplichting voor app-stores om te voorkomen dat kinderen apps downloaden die een hoog risico op grooming hebben.

Het wetsvoorstel voorziet in het recht van slachtoffers om te weten wanneer, waar en hoe hun afbeeldingen worden gedeeld en welke actie is ondernomen. Ook moeten zij toegang hebben tot ondersteunende diensten via mechanismen van de lidstaten en de EU. Hierin noemt de Europese Commissie specifiek de Barnahus-methode, een kindvriendelijke methode voor het strafrechtelijke proces die Defence for Children – ECPAT actief promoot.

Meer informatie

• Europese wetsvoorstel aangaande de verantwoordelijkheid van aanbieders van online diensten om seksueel misbruik van kinderen te voorkomen en tegen te gaan
• Europese strategie voor een beter internet voor kinderen
• Onderzoek naar de mening van EU-burgers over de balans tussen online privacy en online kinderbescherming (Engels)
• Annual Report 2021 Internet Watch Foundation
• Kindgericht horen in het straf- en vreemdelingenrecht: de Barnahus-methode