Staat van het Onderwijs 2021: inclusief onderwijs nog ver weg
Op 14 april is de jaarlijkse ‘Staat van het Onderwijs’ van de Onderwijsinspectie overhandigd aan de ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Defence for Children constateert op basis van de 'Staat van het Onderwijs 2021' dat verschillende ontwikkelingen de realisatie van een inclusief onderwijssysteem in de weg staan. Het is zorgwekkend dat er in het rapport wordt geconcludeerd dat er in Nederland zelfs niet wordt voldaan aan de voorwaarden voor ‘gewoon goed onderwijs’ en dat de stap van passend onderwijs naar inclusiever onderwijs volgens de Inspectie nog ver weg lijkt. Defence for Children benadrukt dat de Nederlandse staat op basis van internationale mensenrechtenverdragen verplicht is een inclusief onderwijssysteem te realiseren.
Lerarentekort en werkdruk bedreiging voor recht op het onderwijs
Een belangrijk en urgent knelpunt dat in de 'Staat van het Onderwijs 2021' aan de orde komt betreft het lerarentekort. Het aantal online vacatures in het primair - en voortgezet onderwijs en het mbo is volgens het rapport in 2020 verder gestegen. In werkelijkheid is het tekort volgens de Inspectie nog groter. Scholen en instellingen geven aan vaak geen vacatures te plaatsen, omdat zij de kans van slagen klein achten. Ook is er geen rekening gehouden met leraren die zonder bevoegdheid de vacatures vervullen. Het lerarentekort en de werkdruk vormen een bedreiging voor de kwaliteit van het onderwijs en staan daarmee volgens Defence for Children het recht op onderwijs in een inclusief onderwijssysteem in de weg. Leraren zijn immers van essentieel belang voor de verwezenlijking van dit recht. Zij zouden dan ook alle nodige ondersteuning moeten krijgen om ieder kind in de klas de aandacht te kunnen geven die het nodig heeft.
Zorgen over situatie van kwetsbare leerlingen
In de 'Staat van het Onderwijs 2021' worden zorgen geuit over de situatie van kwetsbare leerlingen (en studenten) met een beperking of een complexe ondersteuningsbehoefte. Het zicht op leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte is sinds de invoering van passend onderwijs verminderd. Er zijn geen landelijke definities en de registratie van de ontwikkelingsperspectieven door scholen laat volgens het rapport te wensen over. Ook is er geen zicht op het aantal, of op de omvang van wachtlijsten voor het (voortgezet ) speciaal onderwijs (v)so. Defence for Children benadrukt het belang van inzicht in de wachtlijsten voor het speciaal onderwijs als vereiste om ervoor te zorgen dat er voor alle leerlingen een passende plek is. Daarnaast is er, om vast te kunnen stellen in hoeverre aan leerlingen (gelijke) kansen op een passend aanbod worden geboden, kennis nodig over welke leerlingen ondersteuningsbehoeften hebben, waar zij zijn, welke systeemdrempels zij ervaren en of ze passende en effectieve ondersteuning ontvangen.
Inclusief onderwijs nog ver weg
Op grond van het VN-Kinderrechtenverdrag en VN-Mensenrechtenverdrag Handicap heeft ieder kind in Nederland recht op onderwijs in een inclusief onderwijssysteem. Huidige wet- en regelgeving in Nederland is nog niet in lijn met de Verdragsverplichtingen. Nederland heeft één van de meest onderwijssystemen van Europa, en ondanks of dankzij passend onderwijs een steeds verder stijgend aantal thuiszitters. Er zijn steeds meer kinderen en jongeren die geen passende plek vinden in het huidige onderwijssysteem. De ontwikkelingen zoals besproken in de 'Staat van het Onderwijs 2021' laten volgens Defence for Children wederom zien dat het recht van ieder kind op inclusief onderwijs in Nederland nog niet gewaarborgd wordt. De evaluatie van de wet passend onderwijs heeft geleid tot een verbeteraanpak om te komen tot inclusiever onderwijs, maar de stap van passend onderwijs naar inclusiever onderwijs lijkt volgens het rapport echter nog ver weg. De Inspectie stelt zelfs dat er nog niet wordt voldaan aan de randvoorwaarden voor ‘gewoon goed onderwijs’: voldoende bevoegde leraren, een hanteerbare werkdruk, betere samenwerking met jeugdhulp en herstel van de coronacrisis.
Defence for Children vindt dit erg zorgelijk en roept de regering op ervoor te zorgen dat alle kinderen in Nederland toegang hebben tot kwalitatief onderwijs in een inclusief onderwijssysteem. Het realiseren van inclusiever onderwijs kan daarbij volgens de kinderrechtenorganisatie slechts een stap zijn op weg naar een inclusief onderwijssysteem.