Zwangere vrouwen en hun ongeboren kinderen in de asielopvang lopen gezondheidsrisico’s door de manier waarop de asielopvang in Nederland is geregeld. Dit blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC naar geboortezorg voor asielzoekers en statushouders. De onderzoekers beschrijven dat capaciteitsproblemen bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) ervoor zorgen dat zwangere vrouwen medische intakes en controles missen. Ook komt het vaak voor dat zwangere vrouwen door verhuizingen van de ene naar de andere opvanglocatie uit beeld raken bij verloskundigen en deze essentiële zorg daardoor missen.

Maar liefst 70 procent van de zwangere vrouwen in opvangcentra verhuist ten minste één keer tijdens de zwangerschap. Iets minder dan een derde verhuist zelfs twee keer of vaker. Dit komt vooral door het grote aantal noodopvanglocaties waar asielzoekers kort verblijven om vervolgens te worden overgeplaatst.

Zoals meerdere instanties en inspecties herhaaldelijk rapporteerden, zijn de omstandigheden in de noodopvang zeer slecht voor kinderen. Het onderzoek van het Erasmus MC toont aan dat deze omstandigheden ook ernstige gevolgen hebben voor zwangere vrouwen en hun ongeboren kinderen. 

Het recht op passende pre- en postnatale zorg

De gebrekkige geboortezorg voor zwangere vrouwen en hun ongeboren kinderen in de asielopvang is een schending van het Kinderrechtenverdrag. In artikel 24 (gezondheid en gezondheidszorg) staat dat staten die partij zijn bij het verdrag ernaar moeten streven dat iedereen gebruik kan maken van dit recht. De staten bereiken dit door passende maatregelen te nemen, zoals het waarborgen van pre- en postnatale zorg voor moeders en het verminderen van baby- en kindersterfte.

Volgens artikel 2 (geen discriminatie) dient de zorg voor alle zwangere vrouwen en net bevallen moeders in Nederland van hetzelfde niveau te zijn. Hoogleraar verloskunde Arie Franx legt uit dat dit momenteel niet het geval is: "Elke vrouw in Nederland heeft ongeacht achtergrond of status recht op dezelfde kwaliteit van geboortezorg. Je moet voor jouw patiënt zorgen zoals je voor je moeder, zus of dochter zorgt. En dat doen we nu niet."

Uit eerder onderzoek van het Erasmus MC blijkt dat geboortesterfte bij baby’s van asielzoekers ten minste anderhalf keer zo vaak voorkomt als bij andere baby’s in Nederland.    

Stress door verhuizingen van zwangere vrouwen

De slechte toegankelijkheid van de geboortezorg veroorzaakt veel stress bij zwangere vrouwen. Ook de moeilijke leefomstandigheden in de (nood)opvang en de gedwongen verhuizingen zorgen voor meer stress en onzekerheid tijdens de zwangerschap. Dit blijkt uit de interviews die de onderzoekers afnamen. Stress tijdens de zwangerschap vergroot de kans op complicaties. Zwangere vrouwen zouden zo min mogelijk moeten worden blootgesteld aan omstandigheden die stress veroorzaken.

Zwangere vrouwen in vreemdelingendetentie

De kinderrechtenhelpdesk van Defence for Children Nederland ontvangt ook meldingen van zwangere vrouwen die, met hun gezin, in vreemdelingenbewaring zijn gesteld. Door het opsluiten van een zwangere vrouw wordt zij blootgesteld aan een hoge mate van stress, met alle risico’s van dien. In het detentiecentrum voor gezinnen is wel medische zorg beschikbaar, maar geen geboortezorg.

Martin Vegter, juridisch adviseur migratie bij Defence for Children Nederland, vertelt: “Het is onaanvaardbaar dat vrouwen willens en wetens in zo’n stressvolle situatie worden gebracht waarvan bekend is dat die risico’s met zich meebrengt voor het verloop van de zwangerschap. Van het detineren en uitzetten van zwangere vrouwen wordt nu alleen afgezien in de zes weken vóór de uitgerekende datum en zes weken na de bevalling, maar de risico’s van stress zijn niet beperkt tot die laatste zes weken van de zwangerschap. Vorig jaar speelde een zaak van een zwangere vrouw die uiteindelijk 33 dagen in de Gesloten Gezinsvoorziening in Zeist was opgesloten. Zij was zes maanden zwanger toen zij in bewaring werd gesteld en zeven toen zij weer vrij kwam. Er moet een einde komen aan deze praktijk voordat het een keer echt misgaat.” 

Aanbevelingen en oproep

Het Erasmus MC beveelt aan om de geboortezorg én de asielopvang van zwangere vrouwen te concentreren op een aantal locaties in Nederland. Dit maakt het mogelijk om expertise op te bouwen en alle noodzakelijke tests uit te voeren, terwijl zwangere vrouwen niet meer hoeven te reizen naar de verloskundige. Het COA erkent in een reactie op het onderzoek de problemen en benadrukt het belang van stabiele en langdurige opvanglocaties en daarmee op het behoud van de Spreidingswet. Defence for Children Nederland ondersteunt deze aanbeveling en de oproep van het COA om te zorgen voor meer stabiele en langdurige opvang.

De gevolgen van gebrekkige geboortezorg voor zwangere vrouwen in opvangcentra en hun baby’s laten opnieuw zien hoe belangrijk het is om een einde te maken aan slechte noodopvang en gedwongen verhuizingen. Dit is essentieel zodat aanstaande moeders een gezonde zwangerschap kunnen doormaken zonder onnodige risico’s. Hiermee kan worden voldaan aan de verplichting uit het kinderrechtenverdrag om te voorzien in passende pre- en postnatale zorg en het ongeboren kind te beschermen tegen prenatale gezondheidsschade, ongeacht de achtergrond of status van de moeder.

Naast de aanbevelingen van de onderzoekers roept Defence for Children Nederland de regering op om zwangere vrouwen niet langer bloot te stellen aan stress door hen in vreemdelingenbewaring te stellen.