Het regeerprogramma van Kabinet Schoof waarborgt de rechten van kinderen in het vreemdelingenrecht, beleid en praktijk onvoldoende. De plannen zijn gepresenteerd als het strengste asielbeleid ooit. Defence for Children Nederland maakt zich zorgen over de gevolgen voor kinderen van het voorgenomen tweestatusstelsel, de versobering van de asielopvang en het ontbreken van een oplossing voor gewortelde kinderen. Defence for Children Nederland roept het Kabinet op om zijn verantwoordelijkheid te nemen en de rechten van kinderen te beschermen.

Asielcrisiswet bedreigt kinderrechten

Defence for Children Nederland maakt zich grote zorgen over de gevolgen voor de naleving van kinderrechten van de plannen van het Kabinet om een ‘asielcrisis’ uit te roepen om noodrecht mogelijk te maken. Het Kabinet wil op deze manier kunnen afwijken van de Vreemdelingenwet, de Spreidingswet intrekken en gezinshereniging inperken. Dit kan de bescherming van kinderrechten onder grote druk zetten. Het noodrecht is voorbehouden aan uitzonderlijke situaties zoals een natuurramp of oorlog, beide vinden op dit moment niet plaats. Er vindt evenmin een asielcrisis plaats.

Hoewel het Kabinet benadrukt dat de rechtsstaat en grondrechten in acht worden genomen, staan deze maatregelen op gespannen voet met deze principes. Juist omdat er gekozen lijkt te worden voor een route die bedoeld is voor andere omstandigheden dan zich nu voor doen. Het activeren van noodrecht moet daarom met grote terughoudendheid worden benaderd om te voorkomen dat de rechten van kwetsbare groepen, zoals kinderen, worden geschonden.

Tweestatusstelsel beperkt gezinshereniging

Het Kabinet wil een tweestatusstelsel invoeren met strikte voorwaarden op het gebied van gezinshereniging. Het tweestatusstelsel is een systeem dat vluchtelingen in Nederland opdeelt op basis van de reden van hun vlucht. Het maakt onderscheid tussen mensen die vluchten voor oorlog en geweld, en mensen die individueel vervolgd worden, bijvoorbeeld vanwege politiek activisme of hun geaardheid. 

Voor de mensen die vluchten voor oorlog wordt gezinshereniging alleen mogelijk wanneer zij woonruimte, een toereikend inkomen en twee jaar of langer een verblijfsvergunning hebben. Het Kabinet wil gezinshereniging verder inperken door een zo smal mogelijke definitie van het ‘kerngezin’. Deze plannen schaden artikelen 9, 10 en 16 van het VN-Kinderrechtenverdrag. Deze artikelen stellen dat kinderen het recht hebben om op te groeien met beide ouders, hun recht op gezinsleven niet mag worden aangetast, en dat de overheid verplicht is gezinsherenigingsverzoeken met welwillendheid, menselijkheid en spoed te behandelen. De voorgestelde maatregelen voldoen hier niet aan.

Sobere opvang schaadt kinderen

Het voornemen van het Kabinet om de opvang van asielzoekers verder te versoberen, heeft directe en schadelijke gevolgen voor kinderen. Kinderen in asielzoekerscentra (AZC’s) en vooral (crisis)noodopvanglocaties bevinden zich vaak al in kwetsbare situaties, getraumatiseerd door oorlog, geweld en de lange en gevaarlijke reis naar Nederland. In plaats van een veilige en stabiele omgeving, komen deze kinderen terecht in overvolle, tijdelijke locaties. Hier zijn basisvoorzieningen zoals onderwijs, gezondheidszorg en psychologische ondersteuning onvoldoende beschikbaar. Deze locaties voldoen niet aan de minimale standaarden zoals omschreven in de EU-opvangrichtlijn. Dit was al een probleem dat we eerder hebben aangekaart in verschillende brieven van de werkgroep Kind in AZC, maar met de plannen in dit regeerprogramma dreigt dit probleem alleen maar groter te worden.

Artikel 3 van het VN-Kinderrechtenverdrag stelt dat het belang van het kind altijd de eerste overweging moet zijn bij alle beslissingen die hen aangaan. Artikel 22 bepaalt daarnaast dat kinderen die gevlucht zijn voor oorlog of vervolging recht hebben op passende bescherming en humanitaire bijstand. Het versoberde asielbeleid waarborgt de rechten en de belangen van kinderen in Nederland onvoldoende.

Gevolgen van intrekken Spreidingswet

Defence for Children Nederland pleit voor structurele, kleinschalige, kindvriendelijke opvang. In deze vorm van opvang krijgen kinderen de ruimte om te spelen, kind te zijn en zich in een veilige omgeving te ontwikkelen. Dit zou bereikt kunnen worden onder de Spreidingswet. Door meer structurele locaties zal er voldoende hygiëne en privacy zijn voor gezinnen, en kan er toegang tot onderwijs (artikel 28) en zorg (artikel 24) worden gegarandeerd. Het intrekken van de Spreidingswet zorgt ervoor dat kinderen terechtkomen in ongeschikte noodopvanglocaties, wat leidt tot een gebrek aan voorzieningen en een stressvolle leefomgeving.

In plaats van deze problemen op te lossen, creëert het nieuwe beleid door het intrekken van de Spreidingswet een nog grotere chaos in de opvang. Een chaos waarvan kinderen de dupe zullen worden. Dit druist in tegen hun fundamentele recht op een veilige en gezonde ontwikkeling zoals vastgelegd in artikelen 6 en 27 (toereikende levensstandaard) van het VN-Kinderrechtenverdrag.

Gebrek aan beleid voor gewortelde kinderen

In het regeerprogramma ontbreekt een duurzame oplossing voor kinderen die lange meer dan vijf jaar in onzekerheid leven over hun verblijfsvergunning en in Nederland wonen, naar school gaan, vrienden hebben gemaakt en volledig geïntegreerd zijn in de Nederlandse samenleving.

Deze kinderen hebben het recht op behoud van hun identiteit (artikel 8) en om beschermd te worden tegen ernstige ontwikkelingsschade (artikel 6). Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat gedwongen uitzetting naar een onbekend land zeer schadelijk is voor hun ontwikkeling. Chronische stress, veroorzaakt door de jarenlange onzekerheid en dreiging van mogelijke uitzetting, heeft aantoonbare negatieve effecten op de hersenontwikkeling van deze kinderen.

Oproep aan het Kabinet

De plannen van het nieuwe Kabinet voor een strenger asielbeleid staan haaks op de verplichting om de rechten van kinderen te beschermen. Sobere opvangvoorzieningen, het voorgestelde tweestatusstelsel, het intrekken van de Spreidingswet en het gebrek aan aandacht voor het risico van ontwikkelingsschade bij gewortelde kinderen creëren een omgeving van onzekerheid, stress en onveiligheid voor kinderen. Kinderrechten, zoals vastgelegd in het VN-Kinderrechtenverdrag, zijn niet onderhandelbaar. De naleving ervan is een juridische verplichting.