Dat vrijheidsbeperkende maatregelen van repressieve aard in de gesloten jeugdzorg schadelijk zijn voor kinderen is al jaren bekend. De schrijnende ervaringen van de jongeren die Jason Bhugwandass in het rapport 'Eenzaam gesloten' heeft beschreven, tonen dit wederom aan. Defence for Children was op dinsdag 12 maart 2024 aanwezig tijdens de presentatie van het onderzoek van Jason over het functioneren van gespecialiseerde afdelingen in de JeugdzorgPlus, de Zeer Intensieve Kortdurende Observatie- en Stabilisatieafdeling (ZIKOS). “Extreem isolement is de standaard”, vertelt Jason tijdens de presentatie. Gemiddeld brachten de jongeren die hij heeft gesproken tijdens zijn onderzoek langer dan 20 uur door op hun kamer, alleen. “Hoewel we al veel ervaringen van jongeren kennen, lopen de rillingen iedere keer weer over je rug als je luistert naar hun verhaal. Het is onbeschrijflijk knap en belangrijk dat zoveel jongeren hun verhaal met Jason wilden delen”, zegt Mylène Tabernal, woordvoerder van Defence for Children.

Basisbehoeften niet vanzelfsprekend

Jason heeft in zijn onderzoek de stem van 51 jongeren centraal gezet en hun verhalen laten een vernietigende indruk achter. Het beeld dat uit het rapport naar voren komt, is zeer verontrustend. De jongeren ervaren de sfeer op de groep als kil, grimmig met weinig ruimte voor het tonen van emotie. Jongeren beschrijven dat zij worden gekleineerd, vernederd, gepest en gemanipuleerd door de groepsleiding. De groepsleiders met wie zij wel een band kunnen opbouwen, zijn in de minderheid. Water, frisse lucht, douchen of naar de wc gaan; het is allemaal niet vanzelfsprekend op de ZIKOS-afdelingen. Daarnaast vertellen de jongeren over het fysieke geweld en seksueel grensoverschrijdende gedrag dat zij hebben ervaren. Het laat diepe traumasporen na.

Hoe verder?

We hopen dat het onderzoek van Jason verandering teweegbrengt in de praktijk. Kinderen hebben het recht om gehoord te worden en hun ervaringen zijn essentieel om de problemen in de jeugdzorg effectief aan te kunnen pakken. De overheid heeft de taak om kinderen te beschermen en passende zorg te bieden, aldus het VN-Kinderrechtenverdrag. Bovendien speelt de discussie over de inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen al geruime tijd. Reeds in 2019 brachten wij het rapport ‘Uithuisgeplaatst. En dan?’ uit waarin wij de inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen in de jeugdzorg en de schadelijke effecten die dit met zich meebrengt addresseerden. Hiervoor spraken wij ook met jongeren hier zelf mee te maken hebben gehad. We zijn 5 jaar verder, en de verhalen die we horen zijn nog steeds even schrijnend. De overheid, instellingen en de politiek moeten actie ondernemen om de schadelijke praktijk van vrijheidsbeperking in de jeugdzorg te stoppen. De ervaringen van deze jongeren zijn hierbij onmisbaar.