Pijn en geweld in Nederlandse jeugdinstellingen
Een team van experts van het Comité tegen Foltering en Onmenselijke Behandeling (CPT) bezocht drie Nederlandse jeugdinstellingen en sprak met betrokkenen en experts om de veiligheid en behandeling van kinderen te onderzoeken. Het CPT-bezoek volgt op verontrustende rapporten over geweld in jeugdinstellingen. Zo toont het rapport Eenzaam Gesloten van ervaringsdeskundige Jason Bhugwandass, die zelf op een ZIKOS-afdeling verbleef, aan dat er in gesloten instellingen nog steeds sprake is van geweld, waaronder seksueel misbruik, pesterijen, vernederingen en langdurige eenzame opsluiting. VVD-kamerlid Jacqueline van den Hil diende recent Kamervragen in over het gebruik geweld in jeugdinstellingen.
Eva Huls, advocaat-in-dienstbetrekking bij Defence for Children Nederland, reageert: “Wij uitten in 2019 al onze zorgen in het rapport ‘Uithuisgeplaatst. En dan?’ over het gebruik van geweld in jeugdinstellingen onder de noemer van vrijheidsbeperkende maatregelen. Kinderen in deze instellingen zijn enorm kwetsbaar. Het is goed om te zien dat Europa via het CPT toezicht houdt, maar het is intens treurig dat het CPT zich genoodzaakt voelt om een ad hoc bezoek aan Nederland af te leggen.”
Vrijheidsbeperkende maatregelen en pijnlijk ingrijpen in jeugdinstellingen
Sommige kinderen kunnen door hun situatie niet thuis wonen en kunnen daarom in een instelling worden geplaatst. Een instelling kan een open of een gesloten karakter hebben. Bij gesloten instellingen (JeugdzorgPlus) kunnen kinderen te maken krijgen met vrijheidsbeperkingen, zoals het worden gescheiden van de groep (afzondering), het ondergaan van urinecontroles of toediening van medicatie.
In uitzonderlijke gevallen is fysiek ingrijpen toegestaan, zoals fixatie. Dit mag alleen worden toegepast om de veiligheid van het kind zelf of van de groep te waarborgen en dient correct en zonder intentie tot pijn te worden uitgevoerd.
In open jeugdinstellingen zijn vrijheidsbeperkende maatregelen in principe verboden, behalve in noodgevallen. Toch blijkt dat deze maatregelen ook buiten noodgevallen worden toegepast. Eind 2023 adviseerde de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming om de rechtswaarborgen en de rechtspositie van kinderen in jeugdinstellingen te verbeteren.
Gebruik van pijnprikkels onder vuur
Een artikel in het Algemeen Dagblad (AD) beschrijft hoe in sommige instellingen pijnlijke houdgrepen worden toegepast op kinderen. Een van deze grepen is het vlindertje, waarbij de armen van een kind op de rug worden gedraaid. Ook het bokkenpootje komt voor, waarbij de duimen naar de pols worden gebogen.
Hoewel dit soort pijnprikkels officieel niet is toegestaan, geven sommige medewerkers aan deze in noodsituaties te gebruiken. Hoogleraar Peer van der Helm benadrukt dat dit vaker voorkomt dan verwacht. Volgens de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd moeten deze praktijken worden verbeterd.
Defence for Children Nederland blijft aandringen op verbeteringen
Het gebruik van geweld in jeugdinstellingen is zorgwekkend. Uit diverse onderzoeken blijkt dat Nederland in de vorige eeuw, en nu nog steeds, er niet in slaagt om het geweld uit te bannen. Dit blijkt onder andere uit het rapport van de Commissie De Winter. Het rapport Onvoldoende beschermd, geweld in de Nederlandse jeugdzorg van 1945 tot heden wijst op het langdurige bestaan van geweld en mishandeling van kinderen in de jeugdzorg.
De recente berichtgeving over het toedienen van pijnprikkels bij deze zeer kwetsbare groep kinderen, versterkt de oproep van Defence for Children Nederland voor verandering.
Eva Huls: “Ik breng graag nog één van onze eigen aanbevelingen uit 2019 in herinnering, die nog steeds relevant is: Stimuleer een alternatieve pedagogische aanpak van kinderen om het leefklimaat binnen instellingen te bevorderen, bijvoorbeeld door samen met kinderen good practices te ontwikkelen.”
Defence for Children Nederland pleit voor een veilige omgeving zonder geweld voor alle kinderen, waarin kindvriendelijke oplossingen centraal staan. De beantwoording van de op 23 oktober 2024 ingediende Kamervragen van VVD-kamerlid Van den Hil en de aanbevelingen in het CPT-rapport worden met belangstelling tegemoet gezien.