Er is brede steun voor het structureel invoeren van kosteloze rechtsbijstand voor ouders in procedures rondom uithuisplaatsing en gezagsbeëindiging. Dit blijkt uit een evaluatie van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). De pilot, die loopt van 1 januari 2023 tot 1 januari 2025, maakt het voor ouders mogelijk om kosteloos een door de overheid gesubsidieerde advocaat in te schakelen in deze procedures.

Op 15 oktober 2024 evalueerde Pro Facto de pilot, waarna het WODC de resultaten publiceerde. De evaluatie toont aan dat kosteloze rechtsbijstand van grote waarde is voor ouders. Het inschakelen van een gespecialiseerde advocaat zorgt ervoor dat ouders een gelijkwaardiger positie krijgen in gerechtelijke procedures.

Recht op een eerlijk proces

Ouders schakelen vaak geen advocaat in bij een uithuisplaatsing of gezagsbeëindiging vanwege de kosten, of omdat zij niet weten hoe zij een advocaat moeten inschakelen. Dit is zorgelijk, omdat kinderbeschermingsmaatregelen zoals een uithuisplaatsing of gezagsbeëindiging een grote impact hebben op het gezinsleven. Voor professionals in het jeugdbeschermingsrecht zijn dergelijke procedure bekend terrein, maar voor ouders zijn deze vaak ingewikkeld en emotioneel zwaar. Volgens het beginsel van equality of arms hebben ouders en kinderen recht op een eerlijk proces en moeten ouders zich ook kunnen verweren bij ingrijpen door de overheid.

Brede steun voor kosteloze rechtsbijstand

Uit het evaluatierapport blijkt dat er sprake is van een ‘breed gedeelde opvatting’ dat rechtsbijstand van ouders een belangrijke bijdrage levert aan rechtsbescherming en ondersteuning van ouders. Dit wordt gestaafd door kwalitatief onderzoek, zoals interviews met ouders, advocaten, kinderrechters en medewerkers van gecertificeerde instellingen en de Raad voor de Kinderbescherming. Een gespecialiseerde advocaat helpt ouders door:

• Uitleg te geven over wat ze kunnen verwachten en welke mogelijkheden er zijn;
• Hun argumenten en standpunten tijdens de zitting naar voren te brengen;
• Emotionele steun te bieden tijdens de procedure;
• Uit te leggen hoe de rechter tot een beslissing is gekomen, wat bijdraagt aan de acceptatie van deze beslissing;
• Te kijken naar vervolgstappen om te zorgen dat het kind eventueel zo snel mogelijk weer naar huis kan.

Rechtsbescherming van kinderen verbeteren

Op basis van dit evaluatierapport moet aan het einde van de pilot worden besloten of deze regeling structureel wordt ingevoerd. Uit de evaluatie blijkt dat dit wenselijk is, al worden ook enkele verbeterpunten genoemd. Zo wordt geadviseerd om kosteloze rechtsbijstand ook mogelijk te maken bij verlenging van uithuisplaatsingen.

Defence for Children Nederland merkt hierbij wel op dat de kosteloze rechtsbijstand voor ouders niet altijd bijdraagt aan de rechtsbescherming van kinderen. Dit hebben we bij aanvang van de pilot ook al onder de aandacht gebracht van de minister voor Rechtsbescherming, Franc Weerwind. Defence for Children Nederland steunt daarom de aanbeveling uit het rapport dat kinderen beter vertegenwoordigd moeten worden in procedures rondom kinderbeschermingsmaatregelen. Wij pleiten voor de inzet van een bijzondere curator of gespecialiseerde jeugdrechtadvocaat om de belangen van het kind beter te waarborgen.

Meer informatie

• Rapport van het WODC