Op 16 mei 2019 vond het Algemeen Overleg over pleegzorg en gezinshuizen plaats met minister de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Defence for Children stuurde een brief in de aanloop naar het Algemeen Overleg (dat oorspronkelijk op 4 april 2019 zou plaatsvinden) waarin gepleit wordt voor versterking van de rechtspositie van broertjes en zusjes en het aanpakken van de praktische belemmeringen. Het stemt de kinderrechtenorganisatie dan ook positief dat er in het debat veel aandacht was voor dit belangrijke onderwerp en dat Minister de Jonge bevraagd werd over het recht op ‘samenplaatsing, tenzij’.

Samenplaatsing als uitgangspunt

Kamerlid Hijink (SP) wijst erop dat bij een uithuisplaatsing van meerdere kinderen uit hetzelfde gezin, een op zichzelf al zeer ingrijpende gebeurtenis, naar schatting in 50% van de gevallen deze broertjes en zusjes niet samen worden geplaatst. Onder verwijzing naar de brief die Defence for Children hierover stuurde in de aanloop naar het debat, noemt hij dat er onvoldoende waarborgen zijn voor het uitgangspunt van ‘samen, tenzij’. Hij vraagt dan ook naar de stand van zaken rondom de motie over het onderzoeken van de mogelijkheid tot wettelijke verankering van dit uitgangspunt, die hij eerder indiende met Kamerlid Van Nispen (ook SP). Deze motie werd tijdens het VAO Personen- en Familierecht van 13 maart 2019 ingediend en is aangehouden. Ook Westerveld (GroenLinks) vraagt de minister concreter in te gaan op samenplaatsing van broertjes en zusjes. Agema (PVV) geeft aan dat samenplaatsing het uitgangspunt zou moeten zijn en alleen niet in gevallen waarin dit een probleem is voor de kinderen onderling.

Accuraat beeld en eventuele maatregelen

Minister de Jonge geeft tijdens zijn beantwoording van de vragen aan dat hij inhoudelijk eens is met het uitgangspunt van ‘samenplaatsing, tenzij’. Hij wil een accurater beeld van de uitvoeringspraktijk en is daarover in gesprek met het Nederlands Jeugdinstituut en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Samen met Minister Dekker, voor Rechtsbescherming, zal hij in de voortgangsrapportage ‘Zorg voor de Jeugd’ terugkomen op dit punt, met een accurater beeld en de maatregelen die daar eventueel bij worden getroffen. Defence for Children juicht toe dat er nu aan een accurater en actueler beeld gewerkt wordt. Hoewel exacte cijfers ontbreken, volgt uit een onderzoek van het Nederlands Jeugdinstituut van september 2015, in opdracht van SOS Kinderdorpen, dat naar schatting 50% van de broers en zussen die gezamenlijk uit huis worden geplaatst, niet in hetzelfde pleeggezin of gezinshuis worden geplaatst. Uit signalen die wij ontvangen vanuit de praktijk leiden wij af dat dit anno 2019 nog steeds aan de orde van de dag is en – (mede) vanwege praktische belemmeringen – ook gebeurt in gevallen waarin er geen sprake is van contra-indicaties.

Verbetering rechtspositie én aanpak praktische belemmeringen

In het nationaal wettelijk kader, dat het internationale kinderrechtenuitgangspunt van samenplaatsing zou moeten ondersteunen, ontbreekt het aan waarborgen. Kinderen en ouders hebben nu geen wettelijke bepaling waar zij op terug kunnen vallen, geen stok achter de deur. Ook zijn er geen duidelijke standaarden voor omgangsregelingen tussen broers en zussen wanneer zij gescheiden worden van elkaar, waardoor er vaak nauwelijks contact is tussen de broers en zussen. De rechten van broers en zussen op samenplaatsing en omgang zijn momenteel niet in wetgeving verankerd, in het geval van samenplaatsing, of lijken onvoldoende te worden nageleefd, in het geval van omgang. Daarom bevelen wij aan:

• Onderzoek de mogelijkheid van wettelijke verankering van een ‘samen, tenzij’- beginsel en formuleer met het veld - en de wetenschappelijke criteria - aan de hand waarvan bepaald wordt wanneer dit wel of niet in het belang van het kind is.

Hoewel wij als kinderrechtenorganisatie staan voor een sterkere rechtspositie van kinderen en daarmee een wettelijke verankering toejuichen, benadrukken wij dat een wettelijke verankering op zichzelf niet voldoende is. Er bestaan ook structurele praktische belemmeringen die het samen plaatsen van broers en zussen in de weg staan. Uit gesprekken met partijen uit het veld zijn deze verder naar voren gekomen. De knelpunten die geconstateerd worden, hebben voornamelijk te maken met het tekort aan pleeg- en gezinshuisouders. Desalniettemin wordt in alle gesprekken het belang van samen plaatsen van broers en zussen onderschreven en is er welwillendheid verder in gesprek te gaan over hoe de positie van broers en zussen versterkt kan worden. Met de input van de gevoerde gesprekken hebben wij een aantal aanbevelingen opgesteld die kunnen bijdragen aan het beter realiseren van samenplaatsing van broers en zussen:

• Informeer toekomstige pleegouders bij hun voorbereiding op het pleegouderschap over het belang van het samen plaatsen van broers en zussen. Dit kan tot meer plekken voor broers en zussen leiden.
• Zet in op specialistische begeleiding, gelet op de mogelijk grotere druk op pleeg- en gezinshuisouders bij plaatsing van broers en zussen. Hoewel dit de nodige kosten met zich meebrengt, is dit goedkoper dan een residentiële plaatsing en draagt specialistische begeleiding bovendien bij aan een lagere kans op een breakdown.
• Wanneer het scheiden van broers en zussen in het belang van één of meerdere kinderen toch noodzakelijk is, zorg dan voor die gevallen voor beleid voor het vaststellen van goede omgangsregelingen waarbij de band tussen de broers en zussen zo veel mogelijk intact blijft.
• Zorg voor een goede afstemming tussen jeugd- en pleegzorg bij het samen plaatsen van broers en zussen

Wij kijken met veel belangstelling uit naar het accurate beeld en de maatregelen die (eventueel) aangekondigd worden in de voortgangsrapportage ‘Zorg voor de Jeugd’. We gaan daarover ook graag in gesprek met het ministerie en daarbij vanzelfsprekend ook met de betrokkenen uit het veld om samen de positie van broers en zussen te versterken.

Meer informatie:

• Brief Defence for Children (29 maart 2019)