Nederlandse Staat en waterbedrijven voor de rechter voor waterafsluitingen bij kinderen
De Nederlandse Staat en publieke drinkwaterbedrijven Dunea en PWN stonden vandaag voor de Haagse rechtbank in de zogenaamde 'waterzaak'. Defence for Children en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) daagden de waterbedrijven voor de rechter omdat zij gezinnen met kinderen, zelfs met baby's, van drinkwater afsluiten wanneer de waterrekening niet is betaald. Wij hebben ook de Staat gedagvaard, omdat de Staat dit weet en ten onrechte geen actie onderneemt om ervoor te zorgen dat ieder kind in Nederland toegang heeft tot voldoende water. In de procedure worden wij vertegenwoordigd door een collectief van advocaten van het Public Interest Litigation Project (PILP), onderdeel van het NJCM, en het advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek.
De achtergrond
Volgens Defence for Children en het NJCM is waterafsluiting bij gezinnen met kinderen in strijd met internationale kinderrechten en mensenrechten. Afsluiting treft vaak kinderen die in armoede opgroeien. Uit een onderzoek van de Kinderombudsman blijkt dat 1 op de 5 kinderen in armoede weleens is afgesloten van elektriciteit of water. Vooral eenoudergezinnen worden getroffen door 'waterarmoede'. Het gaat dus om kinderen die al extra kwetsbaar zijn door de stressvolle en onzekere omstandigheden waarin zij opgroeien.
Op basis van het VN-Kinderrechtenverdrag en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens heeft ieder kind een onvoorwaardelijk en zelfstandig recht op water. Dit betekent dat overheden ervoor moeten zorgen dat ieder kind toegang tot drinkwater heeft, ook als hun ouders de rekening niet kunnen betalen. Kinderen zijn het meest de dupe van waterafsluiting, terwijl zij niet verantwoordelijk zijn voor de niet betaalde waterrekening en de daardoor ontstane schuld. Waterafsluiting is ongezond, pijnlijk en stigmatiserend.
Schadelijke gevolgen
Water is een basisbehoefte en essentieel voor kinderen om te kunnen leven en zich gezond te ontwikkelen. Ook de uitbraak van het coronavirus heeft laten zien dat schoon water en hygiënemaatregelen van levensbelang zijn. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft elk mens 50 tot 100 liter water per dag nodig om te voorzien in de basisbehoeften en om zeer ernstige gezondheidsproblemen te voorkomen. Geen toegang tot (schoon) water veroorzaakt ook hygiënische problemen en schaamte voor bijvoorbeeld meisjes die menstrueren. Een tekort aan water kan ook impact hebben op de mentale ontwikkeling en ontplooiing van kinderen. Denk aan het niet kunnen maken van flesvoeding voor baby’s of kinderen die niet naar school kunnen door ziekte. Sommige kinderen durven niet naar school te gaan omdat ze zich niet hebben kunnen wassen.
Bescherm kinderen
Mariëlle Bahlmann, juridisch adviseur jeugdrecht bij Defence for Children: “Water is onmisbaar voor het leven en de gezondheid van een kind. Toch weigeren de Nederlandse overheid en publieke waterbedrijven, zoals Dunea en PWN, te stoppen met het afsluiten van water bij gezinnen. Kinderen moeten vanwege hun kwetsbaarheid extra bescherming krijgen. Wij vragen de rechter daarom het afsluiten van kinderen van water als gevolg van wanbetaling te stoppen. De overheid moet maatregelen nemen. Er zijn ook andere mogelijkheden om ervoor te zorgen dat ouders de rekening betalen, zonder daarbij de rechten van kinderen te schenden.”
In strijd met internationale rechten
Merel Hendrickx, advocaat in dienstbetrekking bij PILP-NJCM: “Wanneer kinderen toch van water afgesloten worden, dan levert dit ten aanzien van hun recht op water ontoelaatbare discriminatie op. Het ontneemt kinderen van hun recht op de best mogelijke gezondheid. Waterbedrijven controleren niet of het om gezinnen met kinderen gaat wanneer zij huishoudens afsluiten van het water. De overheid beschermt kinderen niet tegen afsluitingen, maar staat dit juist toe. Dit is in strijd met kinderrechten en mensenrechten die zijn vastgelegd in het VN-Kinderrechtenverdrag en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.”
Afsluitbeleid
Concrete cijfers over het aantal afsluitingen ontbreken, maar jaarlijks worden naar schatting 500 tot 750 gezinnen met kinderen van water afgesloten. Ongeveer 80 procent is binnen 24 uur weer aangesloten. Zij treffen bijvoorbeeld een betalingsregeling met de waterbedrijven. Er is echter geen zicht op de overige 20 procent. Sommige gezinnen zitten maanden zonder kraanwater. Vanwege het coronavirus worden huishoudens nu niet van water afgesloten. Toch hebben de waterbedrijven al aangekondigd weer over te gaan tot afsluiting wanneer de coronamaatregelen voorbij zijn.
Huishoudens die van het water worden afgesloten kunnen een waterzak met 12 liter water per persoon krijgen om de eerste vier dagen door te komen. Een kind dat van het water is afgesloten heeft in dat geval toegang tot 3 liter water per dag. Dat is de ver onder de 50 tot 100 liter water, die ieder persoon volgens de WHO per dag nodig heeft. Het feit dat er in Nederland gratis watertappunten zijn, is geen oplossing voor kinderen die in hun woning van het water zijn afgesloten.
Splits betaling en levering van water
Dat de toegang tot voldoende schoon drinkwater een kinderrecht is, betekent volgens Defence for Children en het NJCM niet dat water gratis moet zijn. De betaling en de levering zijn te splitsen. De watervoorziening kan beschikbaar blijven als er kinderen in het geding zijn, terwijl de vordering van het drinkwaterbedrijf op de ouder(s) blijft bestaan. Dat gebeurt immers ook al bij kwetsbare consumenten met ernstige gezondheidsrisico’s, bijvoorbeeld zwangeren, die anders ook van het water zouden zijn afgesloten. De waterbedrijven zijn op grond van het belang van het kind verplicht na te gaan of er een of meerdere kinderen op het adres wonen dat ze afsluiten. Dit levert volgens Defence for Children en het NJCM geen strijd op met de privacywetgeving.
Uitspraak volgt rond 6 april
De voorzitter van de rechtbank gaf in haar slotwoord aan dat het nu aan de rechtbank is te bepalen of het huidige systeem goed werkt in het licht van de toepasselijke kinder- en mensenrechtenverdragen. De rechtbank heeft naar verwachting zes weken nodig om te komen tot een uitspraak. Deze verwachten we dus rond 6 april.
Meer informatie: