Verbeteringsplan jeugdbescherming: geen rechtsbijstand voor kind, wel voor ouders
Donderdag 24 november 2022 vindt het commissiedebat Jeugdbescherming in de Tweede Kamer plaats. Er valt veel te bespreken: de kwaliteit van feitenonderzoek bij uithuisplaatsingen, rechtsbescherming, rechtswaarborgen, de Eindevaluatie van de Wet herziening kinderbeschermingsmaatregelen, brandbrieven, diverse onderzoeken met betrekking tot de gedupeerden van de kinderopvangtoeslag en de aanpak van de crisissituatie in de jeugdbescherming. Defence for Children heeft de de diverse rapportages en brieven gelezen en de beantwoording van vragen van Kamerleden en reacties van bewindspersonen gevolgd.
"Vergeet de kinderen niet"
Zo lazen we ook de laatst verschenen brief van minister Weerwind van 18 november 2022 waarin hij onder meer schrijft dat hij gedurende 1,5 jaar kosteloze rechtsbijstand door een gespecialiseerd jeugdrechtadvocaat beschikbaar wil stellen voor ouder(s) die te maken krijgen met een gezagsbeëindigende maatregel of (spoed)uithuisplaatsing. “Een belangrijke stap en goede ontwikkeling in het kader van het beschermen van het recht op familieleven. We willen alleen tegen de minister zeggen: vergeet de kinderen niet”, aldus Eva Huls, advocaat bij Defence for Children.
Kosteloze rechtsbijstand
De kosteloze rechtsbijstand aan ouder(s) wordt mogelijk gemaakt vanaf 1 januari 2023. In procedures bij de rechtbank zullen de rechtbank, Raad voor Rechtsbijstand en de advocatuur samenwerken om ervoor te zorgen dat het gezin bij gezagsbeëindiging en, afhankelijk van de uitkomsten van de monitoring, per 1 juli 2023 ook bij de (spoed)uithuisplaatsing ‘een telefoontje krijgt van de advocaat met het aanbod om tijdens de procedure juridisch kosteloos bijgestaan te worden,’ zo staat in de brief. Let op: dit geldt alleen voor procedures bij de rechtbank, voor ouder(s) bij wie het kind hoofdverblijfplaats heeft en bij een eerste uithuisplaatsing (dus niet bij verlenging ervan). Het kind krijgt geen zelfstandige aanspraak op kosteloze rechtsbijstand door een gespecialiseerd jeugdrechtadvocaat of bijzondere curator. Defence for Children betreurt dit. “Het valt aan kinderen niet uit te leggen dat zij alleen recht hebben op een advocaat indien zij van hun vrijheid worden benomen. Open of gesloten, een uithuisplaatsing is per definitie een zeer ingrijpende gebeurtenis voor kinderen”, aldus Huls.
Perspectiefbesluit
In zijn brief stelt de minister terecht (zie ons rapport ‘Terug naar Huis’) dat de rechtsbescherming bij het perspectiefbesluit onvoldoende geborgd is: ‘[O]uders en kinderen [worden] niet altijd voldoende betrokken bij dit besluit en beschikken […] niet over een effectief rechtsmiddel om het perspectiefbesluit te laten toetsen door een kinderrechter.’ Over het laten toetsen van het besluit via de geschillenregeling (in het kader van de ondertoezichtstelling van het kind) bestaat onduidelijkheid. De minister spreekt de wens uit dat de Hoge Raad zich daarover in het kader van de rechtseenheid buigt. Ondertussen, omdat het perspectiefbesluit (nog) geen wettelijke basis heeft, werkt hij aan een wetsvoorstel dat in het najaar van 2023 gereed zal zijn voor consultatie. In het wetgevingstraject zal ook aandacht worden besteed aan de situatie waarin enerzijds niet meer wordt gewerkt aan terugplaatsing van een kind en anderzijds gezagsbeëindiging (op dat moment) niet in het belang van het kind wordt geacht.
Omgang na uithuisplaatsing
Defence for Children juicht toe dat de minister wettelijk wil verankeren dat direct na een uithuisplaatsing een omgangsplan wordt opgesteld en dat dit plan op verzoek van een kind of ouder door de kinderrechter kan worden getoetst (eventueel via artikel 1:265f BW). Uit ons rapport ‘Terug naar Huis’ blijkt dat omgang tussen ouders en kind na een uithuisplaatsing niet altijd vanzelfsprekend is, hetgeen het werken aan terugplaatsing kan bemoeilijken. Defence for Children benadrukt om bij het omgangsplan ook de mogelijkheden tot omgang tussen broertjes en zusjes mee te nemen, indien samenplaatsing niet mogelijk is. Defence for Children is verheugd te lezen dat de minister nog steeds voornemens is het uitgangspunt “samen, tenzij” wettelijk te verankeren, zij het op de meer lange termijn.