Strategisch procederen over kinderrechten: update over lopende rechtszaken
Op dit moment lopen er in Nederland twee collectieve rechtszaken over kinderrechten. Een daarvan is het door Defence for Children en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) ingestelde hoger beroep inzake het recht op water, dat door het gerechtshof Den Haag wordt behandeld. Tegelijkertijd loopt er bij de rechtbank Amsterdam een rechtszaak tegen het bedrijf TikTok. Die zaak gaat over de privacy- en consumentenrechten van kinderen in relatie tot digitale technologie en de verantwoordelijkheid die terzake op TikTok rust. Stichting Take Back Your Privacy (TBYP) is één van de partijen die de rechtszaak tegen TikTok heeft aangespannen, in samenwerking met de Consumentenbond. Defence for Children staat achter de rechtszaak.
Zitting Recht op Water-zaak
Op 6 april 2022 deed de rechtbank Den Haag uitspraak in onze Recht op waterzaak. De rechtbank oordeelde dat het niet per definitie onrechtmatig is als gezinnen met kinderen van het drinkwater worden afgesloten wanneer ouders de waterrekening niet kunnen betalen. Defence for Children en het NJCM kunnen zich niet vinden in deze uitspraak en hebben daarom hoger beroep ingesteld. In februari 2023 reageerden de Staat en de twee aangeklaagde publieke waterbedrijven schriftelijk op het hoger beroepschrift van Defence for Children en het NJCM. Vervolgens besloot het gerechtshof Den Haag dat de zitting in hoger beroep zal plaatsvinden op 11 december 2023 om 13.30 uur. De zitting is toegankelijk voor publiek. Tijdens de zitting zullen de standpunten van alle betrokken partijen nader worden toegelicht en besproken. De uitspraak volgt meestal binnen enkele weken na de zitting.
TikTok-zaak
Defence for Children pleit ervoor dat bedrijven die digitale diensten aanbieden – en dus ook TikTok - ervoor zorgen dat hun diensten (by design) geschikt zijn voor kinderen, zodat zij zich vrij kunnen bewegen in een omgeving waarin privacy en online veiligheid de hoogste prioriteit krijgen. Stichting TBYP komt op hoofdlijnen tot drie type schendingen waaraan Tiktok zich schuldig zou maken. Ten eerste verwerkt TikTok op grote schaal persoonsgegevens van kinderen. Dat mag niet zomaar. TikTok moet hiervoor een in de wet genoemde, gerechtvaardigde reden hebben, maar die ontbreekt volgens TBYP. Bovendien heeft TikTok geen goed systeem om te controleren hoe oud gebruikers zijn, en of kinderen ouderlijke toestemming hebben waar de wet dat vereist, aldus TBYP. Ten tweede betoogt TBYP dat TikTok kinderen niet goed voorlicht over hun privacy- en consumentenrechten. Daardoor zijn ze niet op de hoogte van het feit dat TikTok deze rechten schendt en kunnen ze ook niet voor hun rechten opkomen. Ten derde vindt TBYP dat TikTok kinderen vanwege beveiligingsproblemen in de app blootstelt aan schadelijke situaties. Zo worden hun persoonsgegevens naar landen als China gestuurd en laat de app kinderen schadelijke video’s en sluikreclame zien.
Defence for Children maakt zich gelet op de bevindingen van TBYP zorgen om de kinderen en jongeren die gebruik maken van de TikTok-app. Wij staan daarom achter de collectieve procedure. Aan de procedure, die in dit geval ook ziet op het verkrijgen van een schadevergoeding, kunnen kinderen, met toestemming van de ouder(s) met gezag, meedoen. Jongeren die inmiddels 18 jaar zijn geworden, kunnen zonder toestemming van ouder(s) meedoen. Aanmelden kan via de link onderaan dit nieuwsbericht.
De zaak tegen TikTok bevindt zich nog in de voorfase. De rechtbank Amsterdam verklaarde zich op 9 november 2022 bevoegd om over de zaak te oordelen. Aangezien meerdere partijen TikTok voor de rechter hebben gedaagd, zou dat inhouden dat het bedrijf moet reageren op alle door de verschillende belangenbehartigers ingediende eisen en onderbouwingen. In de wet is een bepaling opgenomen die dit probeert te voorkomen. De rechtbank moet één exclusieve belangenbehartiger aanwijzen, die opkomt voor de belangen van alle personen voor wie de collectieve procedure is aangespannen. Na de zitting op 28 juni 2023 benoemt de rechtbank Amsterdam deze belangenbehartiger, en dat zal -toegevoegde informatie- gebeuren op 30 augustus 2023. Dan oordeelt de rechtbank ook over de ontvankelijkheid.
Naar de rechter
Defence for Children ziet het voor en namens kinderen procederen over hun rechten als het uiterste middel om implementatie en naleving af te dwingen van de kinderrechten die in het VN-Kinderrechtenverdrag staan. Eva Huls, advocaat-in-dienstbetrekking van Defence for Children: “Het zijn vaak complexe procedures die lang kunnen duren. Hoewel we die procedures liever voorkomen door in overleg naar oplossingen te zoeken, lukt dat niet altijd. Het starten van een collectieve rechtszaak, ook wel een strategische procedure genoemd, is dan een laatste optie. Defence for Children doet dit in zaken die alle of grote groepen kinderen in Nederland raken, zoals in onze Recht op Water-zaak.”
Klachtenprotocol bij het VN-Kinderrechtenverdrag
In veel landen kunnen kinderen zelf klagen bij het VN-Kinderrechtencomité. Dat komt omdat die landen het Derde Facultatief Protocol bij het VN-Kinderrechtenverdrag hebben ondertekend en geratificeerd. De kinderen in Nederland moeten nog even geduld hebben, want Nederland heeft dit nog niet gedaan. Defence for Children vindt het belangrijk voor kinderen dat zij ook zelf kunnen opkomen voor hun belangen en rechten. Daarom blijven wij pleiten voor het openstellen van de mogelijkheid voor kinderen in Nederland om een klacht in te dienen bij het VN-Kinderrechtencomité.
Aanvullende informatie: Op 26 mei 2023 heeft het kabinet het principebesluit genomen om het klachtenprotocol te ratificeren. Zie daarvoor ons nieuwsbericht onder 'Meer informatie'.