Online veiligheid in jeugdinstellingen

De uitdaging

Het internet is een belangrijke facilitator voor mensenhandel. Van werving en vervoer tot het verbergen van de slachtoffers en hun feitelijke exploitatie, alle facetten komen terug in de werkwijze van de ‘digitale loverboy’. In Nederland maken loverboys vaak gebruik van social media om in contact te komen met potentiële slachtoffers. Meisjes zijn op internet een gemakkelijke prooi en dan met name licht verstandelijk beperkte meisjes. Uit onderzoek blijkt dat zij een verhoogd risico lopen om slachtoffer te worden van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting. Deze meisjes worden regelmatig geronseld terwijl ze in jeugdinstellingen wonen. Contact via internet is anoniem en de verleiding om op internet over grenzen heen te gaan is groot. Slachtoffers worden daarna gechanteerd met het dreigen van het delen van gevoelige informatie, beelden of foto’s, vaak verkregen uit chatgesprekken of webcamsessies.

Commissie Samson constateerde in 2012 een grote handelingsverlegenheid in het bespreken van seksualiteit door begeleiders in instellingen en riep op tot structurele aandacht voor gezonde seksualiteit, (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik, waaronder misbruik dat buiten het terrein van de instelling plaatsvindt (zoals loverboyproblematiek of online) binnen instellingen en pleegzorggezinnen. Meisjes die in een instelling verblijven zijn kwetsbaar, zij hebben in veel gevallen te maken met een zeer diverse en gecompliceerde problematiek. Het is voor deze meisjes van belang dat zij behandeld worden en dat zij worden beschermd tegen de invloed van de loverboy.

Wat doen we?

In het project ‘Online veiligheid in jeugdinstellingen’ doorbreken wij de handelingsverlegenheid van de groepsleiding van residentiële instellingen door hen beter toe te rusten om seksuele en de rekrutering van slachtoffers door loverboys via internet te kunnen signaleren en bespreekbaar te maken met kwetsbare meisjes en jongens die mogelijk slachtoffer van mensenhandel kunnen worden. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen open instellingen, waar jongeren vrij op het internet kunnen, en gesloten instellingen waar jongeren voorbereid moeten worden op veilig gebruik van internet wanneer zij de instelling verlaten.

Binnen het project worden de volgende activiteiten uitgevoerd:

Quickscan naar behoeften en wensen van begeleiders en jongeren in open en gesloten instellingen op het gebied van training en voorlichting over online veiligheid.

Het ontwikkelen van trainingsmaterialen en het organiseren van een training voor trainers voor groepsleiders waarbij alle residentiële instellingen worden uitgenodigd.

Het maken van ondersteunend informatiemateriaal voor jongeren in open en gesloten instellingen.

De resultaten

Onderzoek: Er is een literatuuronderzoek uitgevoerd en er zijn vier interviews geweest met Openbaar Ministerie, social media deskundige/ wijkagent sexting voor scholen, WATCH Nederland en een LVB expert;

Informatieflyer: Op basis van de quickscan is een leerplan opgesteld met leerdoelen voor jeugdzorgwerkers. Daaruit is een PowerPoint presentatie gemaakt en een voor jeugdwerkers. Ook zijn er posters en stickervellen gemaakt voor jongeren;

Er zijn 500 flyers, posters en stickervellen gedeeld met jeugdinstellingen in Nederland;

Er is een Train the Trainer georganiseerd op 14 december 2018 met 32 deelnemers van 25 jeugdinstellingen.

De impact

Door de trainingen en informatie via intranet zijn professionals die werken in residentiële instellingen meer mediawijs. Zij besteden hierdoor aandacht aan veilig gebruik van internet, zijn zich bewust van signalen van online seksueel misbruik en weten hoe ze kunnen voorkomen dat kwetsbare jongeren slachtoffer worden of hoe ze slachtoffers kunnen ondersteunen

Daphne, 16 jaar

Daphne wilde model worden. De modellenagent die van haar een topmodel zou maken, bleek een professionele pooier te zijn. Het gedroomde modellenbestaan werd voor Daphne een tien maanden durend trauma in de prostitutie.

“Ik was doodsbang dat ze me iets zouden aandoen en had daarom dagelijks seks met vreemden. Ik kreeg een kleine vergoeding waarmee ik mijn huur en eten en drinken kon betalen. Geleidelijk aan veranderde ik in een robot. Ik voelde amper nog iets. Op de momenten dat ik vrij was, keek ik met een lege blik voor me uit of surfte ik doelloos op het internet. Vrienden had ik niet meer. Ik schaamde me, bleef het liefst de hele dag binnen. Op een nacht vertelde ik via een chatbox mijn hele verhaal aan een wildvreemde jongen. Dat voelde veilig. Deze jongen sprak op me in en zei dat ik de politie moest inschakelen. Een paar uren later stapte ik het bureau binnen en werd ik doorverwezen naar de crisisopvang.”