Waterafsluitingen

Volgens de meest recente cijfers, die dateren uit 2016, werden in 2016 bijna 7.500 huishoudens afgesloten van het water. [1]

[1] https://eenvandaag.avrotros.nl/item/ruim-20000-huishoudens-afgesloten-van-drinkwater/ 

Waterbedrijven controleren niet of het gaat om gezinnen met kinderen wanneer zij huishoudens afsluiten van het water. Het is dus niet bekend hoeveel gezinnen met kinderen per jaar worden afgesloten van het water.

Uit het VN-Kinderrechtenverdrag volgt dat bij de beslissing om een gezin met kinderen al dan niet van het water af te sluiten, het belang van het kind een eerste overweging moet zijn. Daarnaast heeft op basis van dit verdrag ieder kind een onvoorwaardelijk en zelfstandig recht op toegang tot zuiver drinkwater. Dit is onderdeel van het recht van het kind op gezondheid. Het recht van kinderen op water is zo'n belangrijk recht dat overheden ervoor moeten zorgen dat ieder kind de toegang tot zuiver drinkwater behoudt, ook als ouders de rekening niet kunnen betalen. Als de overheid dat niet doet, handelt zij in strijd met het VN-Kinderrechtenverdrag. Het is ook een schending van de mensenrechten, zoals beschermd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Daarnaast, wanneer kinderen de toegang tot schoon drinkwater wordt ontzegd omdat hun ouders de rekening niet betalen, levert dat volgens mensenrechtenverdragen ontoelaatbare discriminatie op. 

Toegang tot voldoende schoon drinkwater is een kinderrecht. Kinderen mogen op grond van het VN-Kinderrechtenverdrag niet worden afgesloten als hun ouders de rekening niet betalen. Dat betekent inderdaad dat ook de ouders niet worden afgesloten. Tegelijkertijd, dat toegang tot voldoende schoon drinkwater een kinderrecht is, betekent niet dat water gratis moet zijn of dat de rekening van de ouders moet worden kwijtgescholden. De betaling en de levering zijn te splitsen. Een mogelijke oplossing zou dan ook zijn om de watervoorziening beschikbaar te houden in het geval dat er kinderen in het geding zijn, terwijl de vordering van het drinkwaterbedrijf op de ouders blijft bestaan. Dit gebeurt immers ook al bij kwetsbare consumenten met ernstige gezondheidsrisico’s die anders zouden worden afgesloten.

Nee, er zijn onvoldoende tappunten. En geen water uit de kraan betekent niet douchen, geen wc doortrekken. Ook is het vernederend en fysiek erg zwaar om iemand heen en weer te laten lopen met waterflessen. Water kopen is voor veel gezinnen geen optie: de meeste gezinnen die afgesloten worden zitten zo diep in de schulden of zijn anderszins zo kwetsbaar dat er geen geld is om losse flessen aan te schaffen.

Het recht van kinderen op water is zo'n belangrijk recht dat overheden ervoor moeten zorgen dat ieder kind de toegang tot zuiver drinkwater behoudt, ook als ouders de rekening niet kunnen betalen. Wanneer kinderen de toegang tot schoon drinkwater wordt ontzegd omdat hun ouders de rekening niet kunnen betalen, levert dit volgens het VN-Kinderrechtenverdrag ontoelaatbare discriminatie op.

Water is een basisbehoefte die essentieel is voor kinderen om te kunnen leven en om zich gezond te kunnen ontwikkelen. Dit wordt ook bevestigd door de Wereldgezondheidsorganisatie die aangeeft dat per persoon 50 tot 100 liter water per dag nodig is om te voldoen aan de basisbehoeften en om zeer ernstige gezondheidsproblemen te voorkomen. Wanneer kinderen worden afgesloten van het water omdat hun ouders de rekening niet betalen, zal dat onmiskenbaar een effect hebben op hun gezondheid en ontwikkeling.

Behalve de gezondheidsrisico’s die waterafsluiting meebrengt, heeft waterafsluiting nog meer gevolgen. Kinderen kunnen zich niet meer wassen in huis. Wassen gebeurt dus niet, tenzij buren een helpende hand bieden, of het gebeurt op straat of in de daklozenopvang. Ook koken wordt lastig, waardoor kinderen geen gekookt voedsel meer kunnen eten. Ook zal er bijna niet meer kunnen worden schoongemaakt in huis. De wc kan niet meer worden doorgespoeld. De urine en poep hopen zich dus op. De afsluiting heeft bovendien gevolgen op sociaal vlak. Kinderen nemen geen vriendjes en vriendinnetjes mee naar huis omdat zij zich schamen voor hun thuissituatie.

Op 1 juli 2018 is de gewijzigde Regeling afsluitbeleid kleinverbruikers (die vooral geldt voor consumenten) in werking getreden. Nieuw in de regeling is dat huishoudens die worden afgesloten van het water als zij hierom vragen een waterzak krijgen met 12 liter water per persoon, om de eerste  vier dagen mee door te komen. Concreet betekent dit dat een kind dat is afgesloten van water toegang heeft tot 3 liter water per dag. Dit terwijl volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ieder persoon per dag 50 tot 100 liter water nodig heeft om te voldoen aan de basisbehoeften en om zeer ernstige gezondheidsproblemen te voorkomen.

Defence for Children en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten maken zich zorgen om waterafsluitingen bij kinderen en over wat dit betekent voor de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. Kinderen moeten vanwege hun kwetsbaarheid extra bescherming krijgen. Overheden dienen daarom het belang van het kind voorop te stellen bij het maken en uitvoeren van beleid. Het afsluiten van water bij gezinnen met kinderen is een schending van de rechten van het kind die zijn vastgelegd in het VN-Kinderrechtenverdrag, in het bijzonder het recht op toegang tot zuiver drinkwater en het recht om daarbij niet gediscrimineerd te worden op basis van het betaalgedrag van de ouders. Het is ook een schending van de mensenrechten van kinderen, zoals beschermd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Wat zou u als ouder doen met een rantsoen van 12 liter water? Een babybadje vullen en flesvoeding aanmaken? Kind douchen? Vergeet het maar, dat kost al gauw 60 liter. Het toilet doorspoelen? Dat kost 6 liter water per keer. Na twee keer heb je dan niets meer over om thee te zetten (0,5 liter), een pan rijst te koken (1 liter) of een was te draaien (ruim 14 liter[1] (zie vraag 1)). Deze gebruikscijfers zijn gemiddelden (bron: Waternet[2] (zie vraag 1)).

[1] (zie vraag 1) Vewin: https://www.vewin.nl/SiteCollectionDocuments/Publicaties/Kerngegevens%20drinkwater%202019.pdf

[2] (zie vraag 1) https://www.waternet.nl/ons-water/drinkwater/gemiddeld-waterverbruik/

Defence for Children en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (hierna: de eisers) hebben zich meerde keren in hun contact met de overheid uitgelaten over hun zorgen over het afsluiten van water bij kinderen. Ook hebben zij, net als bijvoorbeeld de Kinderombudsman, kritiek geuit op het gebrek aan bescherming voor kinderen in de nieuwe Regeling afsluitbeleid kleinverbruikers.[1] Desondanks doet de overheid niets om kinderen te beschermen tegen afsluitingen en blijven waterbedrijven kinderen afsluiten van het water.

De eisers richten zich in de procedure tegen waterbedrijven Dunea en PWN, omdat we van deze waterbedrijven weten dat ze gezinnen met kinderen afsluiten. Daarnaast richten zij zich tegen de Staat, omdat de Staat met de regeling over het afsluiten van water de schending van kinder- en mensenrechten toestaat en mogelijk maakt. De procedure heeft als doel om waterafsluitingen te verbieden wanneer het gaat om een huishouden met kinderen. Het afsluiten van water is voor gezinnen met kinderen ingrijpend en risicovol en ontkent het recht op water van het kind. Kinderen hebben een zelfstandig recht op water en de toegang tot water mag hen niet ontzegd worden omdat hun ouders de rekening niet kunnen betalen.

[1] https://www.dekinderombudsman.nl/nieuws/oproep-sluit-kinderen-nooit-af-van-water en https://www.dekinderombudsman.nl/system/files/inline/2017.06.24ReactieKinderombudsmanophetvoorstelWijzigingvandeRegelingafsluitbeleidvoorkleinverbruikersvandrinkwater.pdf

Dit verschilt. Een deel van de mensen is ‘slechts’ afgesloten voor een aantal uur of een dag. Er zijn echter ook huishoudens die dagen, weken of maanden zijn afgesloten van het water. Zo hebben wij bijvoorbeeld contact gehad met een gezin met een jonge baby dat drie maanden afgesloten is geweest van het water.

Het afsluiten van gezinnen met kinderen van water is ingrijpend en risicovol. Het ontkent het recht van het kind op water. Daarom vragen wij de rechter te verbieden dat kinderen van het water kunnen worden afgesloten. Het is dan aan de overheid en de watermaatschappijen om te regelen dat het afsluiten van kinderen niet meer gebeurt.

Gemeente Capelle aan den IJssel heeft een convenant  gesloten met Waterbedrijf Evides om waterafsluiting bij gezinnen met kinderen te beperken (2015): https://www.evides.nl/over-evides/nieuws/2015/convenant-om-afsluiting-van-drinkwater-bij-gezin-met-kinderen-te-voorkomen

In Arnhem is een soortgelijk project gestart in 2013 met waterbedrijf Vitens: https://arnhem.nieuws.nl/nieuws/20130930/arnhem-en-vitens-waterafsluiting-voorkomen/

Deze zaak wordt gevoerd op grond van de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie (WAMCA). De dagvaarding is inmiddels verstuurd. Nadat de zaak is geregistreerd in het Centrale Register voor collectieve vorderingen, geldt een wachttermijn van drie maanden. Tijdens deze wachttermijn kunnen andere belangenorganisaties een gelijksoortige collectieve vordering instellen. De wachttermijn kan met maximaal drie maanden worden verlengd.

Na afloop van de wachttermijn wordt de zaak voortgezet en wijst de rechter de Exclusieve Belangenbehartiger aan. Indien meerdere belangenbehartigers een gelijksoortige collectieve actie aanhangig hebben gemaakt, wijst de rechter in principe één van hen aan als Exclusieve Belangenbehartiger in de procedure. De rechter kan echter ook twee of meer belangenbehartigers aanwijzen als co-Exclusieve Belangenbehartigers.

Daarna kunnen de Staat, Dunea en PWN schriftelijk reageren op de dagvaarding. Vervolgens zal een zitting worden gepland door de rechtbank. Tijdens de zitting luistert de rechter naar de standpunten van alle partijen en kunnen ook vragen aan partijen worden gesteld door de rechter. Na de zitting zal de rechter gaan nadenken over alles wat is geschreven en gezegd. Tot slot volgt dan de uitspraak.

De inhoudelijke zitting vindt plaats op 17 februari 2022.

Als we de rechtszaak winnen, dan mogen kinderen niet meer van het water worden afgesloten. Dat betekent dat de overheid en Dunea en PWN zullen moeten regelen dat dit niet langer gebeurt. Dit betekent ook dat alle andere Nederlandse waterbedrijven hun werkwijze moeten aanpassen om kinderen niet van het water af te sluiten.

Het is in omringende landen zoals bijvoorbeeld Engeland en Frankrijk verboden om gezinnen met kinderen van het water af te sluiten. Het is zelfs zo dat geen enkel huishouden, ook als er geen kinderen wonen, van het water mag worden afgesloten.