Jeugdhulpinstellingen slagen er niet in om effectief en kindvriendelijk te voorkomen dat jongeren, die slachtoffer zijn van seksuele uitbuiting, weglopen. Dat blijkt uit een quickscan die Defence for Children - ECPAT vandaag publiceert. Naar schatting verdwijnen jaarlijks negentig meisjes met een loverboy-achtergrond uit gesloten instellingen. Dat zijn bijna twee meisjes per week. “Dit is onacceptabel omdat deze meisjes juist in een jeugdhulpinstelling zijn geplaatst om hen te beschermen tegen seksuele uitbuiting”, zegt Iara de Witte van Defence for Children - ECPAT. “Er zijn geen officiële cijfers bekend. Jeugdhulpinstellingen, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de politie moeten zorgen dat de exacte omvang van vermissingen geregistreerd en inzichtelijk wordt, en dat zij achterhalen waarom jongeren weglopen zodat de juiste zorg geboden kan worden.”

Eerdere aanbevelingen aanpak weglopers uit de zorg onvoldoende opgevolgd

De aanpak van instellingen en de politie bij verdwijningen van (vermoedelijke) slachtoffers van seksuele uitbuiting uit jeugdinstellingen is in de quikscan vergeleken met aanbevelingen van de Ombudsman (2013) en Commissie Azough (2014) om weglopen uit de zorg aan te pakken. De  meeste aanbevelingen blijken nog opvolging te verdienen. Door de wijze waarop jeugdhulpinstellingen de vermissingen melden en door de grote aantallen en capaciteitsgebrek bij de politie worden de vermissingen vaak als ‘overige vermissing’ beoordeeld en niet als urgent.. Bovendien staat de manier van registreren van vermissingen door de politie een efficiënte opvolging van de zaak in de weg. Het is   onduidelijk voor politie en jeugdhulp wie waarvoor verantwoordelijk is. De samenwerking tussen politie en jeugdhulp in vermissingszaken moet steviger worden vormgegeven. Of politieagenten en jeugdhulpverleners effectief samenwerken is nu te veel afhankelijk van individuele personen.

Gebrek aan perspectief voornaamste reden van weglopen

Volgens het VN-Kinderrechtenverdrag is het de taak van de overheid om kinderen de juiste hulp en zorg te bieden zodat zij zich goed kunnen blijven ontwikkelen. Instellingen schieten hierin te kort. Jongeren keren niet terug van verlof of lopen weg naar een fout vriendje of netwerk, omdat ze weinig perspectief zien. “Ik had niets te verliezen. Ik had geen doel.” De geïnterviewde jongeren noemen de bejegening en het gevoel niet gehoord te worden als reden om weg te lopen: “Wat jeugdzorg vanaf het begin niet deed, was luisteren naar mij”, zegt Amina (18 jaar): “Als ik goed was behandeld in de jeugdzorg, was ik niet zo vaak weggelopen. Het is pure onmacht.” Het niet aanslaan of uitblijven van (gespecialiseerde) behandeling is ook een oorzaak van weglopen. De bevindingen van de quickscan roepen ook de vraag op of de inzet van gesloten jeugdzorg bij deze problematiek wel effectief en gerechtvaardigd is, nu weglopen hiermee niet volledig kan worden voorkomen en juist de omstandigheden in de gesloten instelling een oorzaak voor weglopen kunnen zijn.

Aanbevelingen

Een stap in de goede richting is gezet: het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is eind 2018 een onderzoek gestart naar de effectiviteit van zorgprogramma’s van instellingen voor (vermoedelijke) slachtoffers van seksuele uitbuiting. Defence for Children – ECPAT beveelt aan hierin de problematiek van weglopen en de oorzaken daarvan mee te nemen. De organisatie roept verder op tot concrete maatregelen:

• ontwikkel een landelijk registratiesysteem voor vermissingen;
• zorg voor een convenant tussen jeugdhulp en politie met duidelijke afspraken over de samenwerking, taakverdeling en informatiedeling gedurende en na de vermissing;
• zorg voor een goed leef- en behandelklimaat in de instelling;
• biedt individuele begeleiding door een vaste vertrouwenspersoon;
• zorg voor een kleinschalige (eigen) (familie)omgeving
• betrek de jongeren in het ontwikkelen van perspectief;
• en zet in op de aanpak van daders: zij zijn degenen die de meisjes onderdak bieden en misbruiken.

Algemeen Overleg mensenhandel en prostitutie

Op 3 juli heeft er een Algemeen Overleg plaatsgevonden in de Tweede Kamer over mensenhandel en prostitutie. De motie van Kamerlid Buitenweg (GroenLinks) om naar aanleiding van de quikcscan de aanbevelingen op te volgen van Commissie Azough om weglopen slachtoffers seksuele uitbuiting uit jeugdinstelling tegen te gaan, is tijdens dit overleg aangenomen. Staatssecretaris Broekers-Knol van Justitie en Veiligheid: "Het is verschrikkelijk dat jongeren het slachtoffer worden van loverboys en seksueel misbruik en dat ze weglopen. Dat weglopen moeten we zien te voorkomen. Als we niet weten waar een jongere is, moet er heel snel gehandeld worden, want voor je het weet is die jongere echt getraumatiseerd en in een verschrikkelijk ongelukkige situatie beland. We zien wel vaker dat slachtoffers van loverboys terugvallen, omdat het loskomen van een loverboy heel erg lastig is en vooral voor kwetsbare meisjes niet eenvoudig blijkt te zijn. Het kost de hulpverlening heel veel tijd om het vertrouwen te winnen en te zorgen dat zo'n jong meisje weer normaal kan functioneren. We zetten ook in op een aantal van de aanbevelingen over de samenwerking tussen politie en jeugdhulp en het verbeteren van perspectief in de zorg. We zullen met het rapport in de hand nagaan waar extra inzet nodig is."

De staatssecretaris informeert in het najaar van 2019 de Tweede Kamer over de aanpak van de problematiek van het weglopen van minderjarigen uit de jeugdzorg.

Meer informatie

• PUBLICATIE ‘MINDERJARIGE SLACHTOFFERS VAN SEKSUELE UITBUITING DIE WEGLOPEN UIT DE INSTELLING. OORZAKEN, VOORKOMEN EN TERUGVINDEN’
• OVERZICHTSPLAAT samenvatting weglopers in de zorg - omvang - oorzaken - voorkomen - terugvinden 
• KLIK HIER VOOR MEER INFORMATIE OVER WEGLOPERS IN DE ZORG
• Input van de Coalitie tegen Seksuele Kinderuitbuiting voor het AO