Oekraïense kinderen, zijn ze in beeld?
De quickscan ‘Oekraïense kinderen, zijn ze in beeld?’ van Defence for Children laat zien op welke manier de kwetsbaarheden en zorgbehoeften van Oekraïense begeleide en niet-begeleide kinderen aan het licht komen in Nederland. Uit ervaringen van geïnterviewde organisaties die betrokken zijn bij deze groep, blijkt dat de screening op kwetsbaarheid in de gemeentelijke opvang en in de particuliere opvang nog onvoldoende plaatsvindt.
Andere opvang
Van de vluchtelingen uit Oekraïne is meer dan een derde kind. Anders dan gevluchte kinderen uit andere landen, komen kinderen uit Oekraïne rechtstreeks in de samenleving terecht. Zij worden opgevangen in de gemeentelijke opvang, in gastgezinnen of door voogdijinstelling Nidos. Ze komen dus niet terecht in een asielzoekerscentrum. De organisatie van huisvesting, welzijn en zorg verloopt daarom anders voor deze kinderen.
Gebrek aan screening
Uit de quickscan blijkt dat er vaak gebrek is aan een kwetsbaarheidsscreening van kinderen bij inschrijving in de gemeente, in de gemeentelijke opvang en particuliere opvang. Dit is anders bij de niet-begeleide kinderen die onder verantwoordelijkheid van Nidos vallen. Bij hen vindt een intake plaats met een jeugdbeschermer die de situatie van het kind en zijn/haar zorgbehoeften in beeld brengt.
Signalering
Uit de quickscan blijkt dat psychosociale problematiek vooral in het nieuwkomersonderwijs gesignaleerd wordt. Dit komt omdat leraren veel tijd doorbrengen met de kinderen. De last van deze extra taak op het onderwijs is tegelijk zorgelijk omdat dit niet een primaire taak is van het onderwijs. Niet elke school is uitgerust met voldoende bevoegde leraren en expertise om de kwetsbaarheid van deze groep kinderen goed te signaleren en hen door te verwijzen naar de juiste zorg.
Bijna alle geïnterviewden betrokkenen geven aan dat duidelijke kaders van de Rijksoverheid missen en ervaren het als problematisch dat een heel nieuw opvang- en registratiesysteem zo ad hoc moest worden opgetuigd. Gebrek aan duidelijkheid over de juridische grondslag en het ontbreken van een duidelijk uniform beleid, leidt tot grote lokale verschillen in opvang, zorg en onderwijs voor Oekraïense kinderen.
Ongelijkheid
In de praktijk blijkt dat kinderen niet altijd toegang hebben tot passend onderwijs en zorg. Ook de decentralisatie leidt tot veel ongelijkheid tussen kinderen. Dit komt omdat iedere gemeente het anders regelt en het per regio of gemeente verschilt wat het opvang, onderwijs- en zorgaanbod is. In de praktijk blijken sommige gemeentelijke opvanglocaties nog niet kindvriendelijk te zijn.
Aanbevelingen
Defence for Children wil dat zorg- en opvangsystemen centraal worden aangestuurd en doet in het rapport concrete aanbevelingen. Veiligheidsregio’s en gemeenten hebben behoefte aan duidelijke kaders op landelijk niveau. De noodopvanglocaties zijn ingericht voor de korte termijn en niet voor stabiel verblijf. Er moet ingezet worden op kindvriendelijk en kleinschalig verblijf van Oekraïense kinderen. Kinderen met verschillende nationaliteiten en vluchtachtergronden moeten zoveel mogelijk gelijk behandeld worden wat betreft regelingen, vergoedingen en welzijn.
Defence for Children stelt voor een landelijke kinderrechtencoördinator aan te stellen die verantwoordelijk is voor het uniform implementeren van landelijk beleid wat betreft opvang, zorg en onderwijs aan vluchtelingenkinderen. Er moeten genoeg onderwijs plekken komen, zodat alle kinderen naar school kunnen. Meer aandacht is nodig voor psychosociale ondersteuning, zowel in de particuliere opvang als in de gemeentelijke opvang. Een adequate kwetsbaarheidsscreening voor alle vluchtelingenkinderen die in Nederland aankomen is nodig om eventuele zorgbehoeften te kunnen signaleren en passende zorg te bieden.