Het verhoor van minderjarige slachtoffers van een zedenmisdrijf in Nederland behoeft op onderdelen verbetering. Dit is de conclusie van een onderzoek dat Bureau Beke heeft uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Aanleiding was een rapport van Defence for Children uit 2015. “Het is belangrijk dat nader onderzoek is gedaan naar de verhoorpraktijk van minderjarige slachtoffers zodat de verhoorpraktijk verder in lijn kan worden gebracht met kinderrechtelijke beginselen voor een kindvriendelijk verhoor”, aldus Ytje Hokwerda van Defence for Children.

In 2015 brengt Defence for Children het rapport Minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik in het strafproces uit. In dit rapport doen we verschillende aanbevelingen om de positie van minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik van twaalf jaar en ouder te verbeteren door wetgeving, beleid en praktijk meer in lijn te brengen met kinderrechtelijke beginselen. Het waarborgen van een kindvriendelijk verhoor in een geschikte ruimte door een gespecialiseerde verhoorder heeft hierin een belangrijke plek. De Tweede Kamer neemt daarop een motie aan om de doelgroep voor het kindvriendelijke studioverhoor door een gespecialiseerde verhoorder uit te breiden naar alle minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik. Uiteindelijk vormt deze motie de aanleiding voor het ministerie om onderzoeksbureau Beke aan de slag te zetten.

Zorg dat ruimte geschikt is voor een kind

De onderzoekers concluderen dat het verhoor in een studio niet altijd nodig is en dat een (sociale) verhoorkamer vaak volstaat. Belangrijker voor het waarborgen van een kindvriendelijk verhoor achten zij de bejegening door de verhoorder. Defence for Children deelt de mening dat een kindvriendelijke bejegening cruciaal is. Tegelijkertijd blijft gelden dat de ruimte geschikt moet zijn voor het verhoren van minderjarigen. Dit kan een verhoorstudio zijn, maar ook een andere ruimte. Om te zorgen dat de ruimte voldoet aan de behoeften van minderjarigen is het raadzaam om minderjarigen te betrekken bij het inrichten van verhoorruimtes.

Niet alle verhoorders beschikken over voldoende expertise en vaardigheden

Naast het zorgvuldig uitkiezen van de verhoorruimte, is er extra aandacht nodig voor een kindvriendelijke bejegening. Daarvoor moeten verhoorders en rechercheurs, die bepalen of een studioverhoor nodig is, gedegen kennis over jeugd hebben, zoals kennis over de ontwikkeling van kinderen en jongeren, het effect van trauma, hun rechten en hoe je met minderjarigen van verschillende leeftijden praat. Uit het onderzoek van Bureau Beke blijkt dat niet altijd genoeg rekening wordt gehouden met het ontwikkelingsniveau en de bijkomende problematiek. Rechercheurs gebruiken bovendien niet altijd de Checklist Kwetsbaarheid en de richtlijnen om te beoordelen of een studioverhoor nodig is.

Goede voorbereiding op het verhoor is belangrijk

Voordat een slachtoffer wordt verhoord, heeft het slachtoffer een informatief gesprek met de politie. Bureau Beke vindt het informatief gesprek een belangrijk moment om minderjarige slachtoffers van twaalf jaar en ouder van juiste informatie te voorzien over de rechtsgang. Hierin kan Defence for Children slechts ten dele meegaan.  Het doel van het informatieve gesprek is immers tweeledig. Naast informeren over de rechtsgang wordt ook ingegaan op de aard en omstandigheden van het strafbare feit om samen met het slachtoffer te kunnen beoordelen of aangifte doen raadzaam is. Dit laatste is voor slachtoffers juist erg ingrijpend, sommige kinderen schrikt dit zelfs af, zo bleek uit ons onderzoek. Ook vooraf aan het informatief gesprek is goede informatie nodig afgestemd op wat minderjarigen nodig hebben. 

Positieve ontwikkelingen

Een mooie ontwikkeling die volgt op het onderzoek is dat de politie met de Politieacademie gaat onderzoeken hoe de Checklist Kwetsbaarheid kan worden verbeterd zodat het beter aansluit op de praktijk. Ook is het positief dat de ministers het belang van een specifieke opleiding voor verhoorders van minderjarigen in de leeftijd van 12 tot 18 jaar onderschrijven. Goed nieuws in dat verband is eveneens dat sinds begin 2018 in de opleiding voor nieuwe zedenrechercheurs een module is opgenomen over het verhoor van minderjarigen van 12 tot 18 jaar. Zedenrechercheurs die al gecertificeerd zijn zullen hierin bijgeschoold worden. Daarnaast hebben de ministers extra aandacht gevraagd voor kennisontwikkeling over ontwikkelingspsychologie gericht op jongeren binnen het zedendomein van de politie. Tot slot laten de ministers weten dat de politie dit voorjaar start met een intervisietraining voor alle studioverhoorders.

Kijk ook naar minderjarige slachtoffers van andere delicten

Defence for Children juicht deze ontwikkelingen toe. Het is goed dat nader onderzoek is gedaan naar de verhoorpraktijk van minderjarige slachtoffers van zedendelicten en dat er stappen worden gezet om deze te verbeteren. Het is nu zaak om dit ook voor al die andere minderjarige slachtoffers, van andere delicten, te gaan doen. Hierover bestaat nog onvoldoende informatie. Het is van belang daarbij ook de stem van de minderjarige slachtoffers te horen. 

Meer informatie

Lees ons onderzoek over minderjarige slachtoffers van zedenmisdrijven
Lees onze factsheet uit 2016 over dit onderwerp
Lees het rapport 'Minderjarige slachtoffers van zedenmisdrijven gehoord'
Lees de brief van ministers Ferd Grapperhaus en Sander Dekker over de bevindingen