Volgens artikel 2 van het VN-kinderrechtenverdrag mag een kind niet gediscrimineerd worden. Echter, racisme en discriminatie is een groot probleem wereldwijd en in Nederland, voor volwassenen en kinderen. Naar aanleiding van de moord op George Floyd, een zwarte man in de Verenigde Staten die omkwam na zijn hardhandige arrestatie door een witte politieagent, protesteren mensen massaal tegen racisme en racistisch geweld. In Nederland worden er op grote schaal protesten georganiseerd en heeft racisme te maken met huidskleur, migratieachtergrond en/of religie en veelal taal. Op 25 juni wordt in Diemen het eerste antiracisme protest voor en door kinderen georganiseerd. Racisme en discriminatie is ingebed in de structuren van onze samenleving: van overheid, beleid en onderwijs, tot etnisch profileren door politie en micro-agressies in het dagelijks leven. Dit raakt volwassenen, maar ook kinderen. Racisme komt Defence for Children in haar werk ook tegen, onder andere via meldingen op de Kinderrechtenhelpdesk. Soms duidelijk en soms indirect of verborgen, waardoor het niet altijd eenvoudig is om er de vinger op te leggen. Maar dat er iets moet veranderen is duidelijk.

Ongelijke kansen in het onderwijs

Al op jonge leeftijd worden veel Nederlandse kinderen direct en indirect geconfronteerd met institutioneel racisme. Zo krijgen kinderen met een migratieachtergrond*  te maken met ongelijke kansen in het onderwijs. Deze ongelijkheid begint al bij de basisschool. In 2018 toonde een onderzoek van de Onderwijsinspectie aan dat segregatie in het basisonderwijs toeneemt. In het systeem van inschrijven en wachtlijsten voor basisscholen, genieten witte kinderen de voorkeur bij inschrijving voor populaire scholen met onderwijs van relatief hoge kwaliteit en kiezen zij welke kinderen er worden toegelaten. Er is dan vaak wel plaats voor kinderen met witte hoogopgeleide ouders, maar geen plek voor kinderen met een migratieachtergrond. Ook komt uit het onderzoek naar voren dat kinderen met een migratieachtergrond vaker een lager schooladvies krijgen voor de middelbare school dan hun eindtoets aangeeft. Middelbare en vervolgonderwijsscholieren ondervinden daarnaast ‘stagediscriminatie’: jongeren worden afgewezen voor stages op basis van hun huidskleur, achternaam, achtergrond of geloof. 

*Wij kiezen voor de term ‘kinderen met een migratieachtergrond’, omdat racisme in Nederland te maken heeft met huidskleur, en daarbij veelal ook met migratieachtergrond en/of religie.

Zwarte Piet

Al lange tijd is in Nederland een maatschappelijke discussie gaande over Zwarte Piet. Centraal in deze discussie staat de vraag welk uiterlijk en welke rol dit figuur in het Sinterklaasfeest moet hebben om ervoor te zorgen dat het een leuk feest is voor àlle kinderen. De Kinderombudsman heeft in 2016 het standpunt ingenomen dat Zwarte Piet moet worden aangepast, zodat kinderen geen negatieve effecten meer ervaren door het Sinterklaasfeest. In dit standpunt baseert de Kinderombudsman zich op het VN-kinderrechtenverdrag, diverse klachten van burgers en gesprekken met kinderen en jongeren over dit onderwerp. Kinderen geven aan dat discriminatie en racisme tijdens de sinterklaastijd verergert. Zo vertelt een dertienjarige jongen dat er pepernoten naar hem zijn gegooid en dat hij is uitgescholden voor zwarte aap en Zwarte Piet. Een andere jongen vertelt zich angstig en onveilig te voelen nadat hij rode schmink en creoolse oorbellen in kinderverpakking ontving van een anonieme afzender. Ook geeft de Kinderombudsman aan dat de meeste kinderen, ook witte kinderen, het prima vinden als het uiterlijk van Piet verandert.

Etnisch profileren

Etnisch profileren komt in verschillende instituties in Nederland voor en raakt veel kinderen en jongeren in ons land. De organisatie Control Alt Delete gebruikt als definitie van etnisch profileren: “het gebruik door de politie van criteria of overwegingen omtrent ‘ras’, huidskleur, etniciteit, nationaliteit, taal en religie bij opsporing en rechtshandhaving terwijl daarvoor geen objectieve rechtvaardiging bestaat”. Zij stellen dat de impact van onterechte politiecontroles groot is en het gevoel geeft dat de politie er niet voor iedereen is. Volgens de organisatie Controle Alt Delete worden mensen met een niet-westerse migratie-achtergrond drie tot zeven keer vaker gecontroleerd. Ook kinderen en jongeren die in aanraking komen met de politie krijgen hiermee te maken. Defence for Children kan dit bevestigen, zij ontvangt signalen van jongeren dat etnisch profileren of hun huidskleur of achtergrond een rol speelt in hoe de politie hen behandelt.   

Belang van praten met kinderen over racisme

Kinderen in Nederland groeien op in een samenleving waar racisme aanwezig is. Een punt waar al jaren aandacht voor wordt gevraagd, is het gebrek in lessen op scholen voor de zwarte bladzijden van slavernij en kolonialisme in de Nederlandse geschiedenis. Er komt hier langzaamaan verandering in met de aanpassing in juni 2020 van het canon, de basis voor het geschiedenis curriculum op scholen.  Daarnaast is er tijdens een debat op 23 juni in de Tweede Kamer over de herziening van het volledige curriculum op basisscholen en middelbare scholen, een motie aangenomen om structureel aandacht te besteden aan racisme en discriminatie op school. De motie is ingediend naar aanleiding van een petitie die door jongeren zelf is gestart die pleiten dat het onderwerp racisme verplicht behandeld wordt op school. Naast een juiste en volledige weergave van de geschiedenis in het onderwijs, is het belangrijk om al vanaf jonge leeftijd met kinderen te praten over racisme en (on)gelijkheid. Hiermee stimuleer je inclusief denken en handelen. Het is goed om kinderen van stereotypes en vooroordelen bewust te maken. Uiteraard is het belangrijk om bij deze gesprekken rekening te houden met de ontwikkelingsleeftijd van het kind. Online zijn er verschillende tools te vinden om ouders, leraren en anderen te ondersteunen bij dit soort gesprekken.

Racisme en discriminatie zijn een institutioneel probleem. Defence for Children gaat zich inzetten om racisme en discriminatie jegens kinderen via projecten en de Kinderrechtenhelpdesk actiever te detecteren en te bestrijden.  

Meer informatie

• Link naar tool ‘hoe praat je met kinderen over racisme’
• De Kinderrechtenhelpdesk voor meldingen van of vragen over racisme en discriminatie 
• Organisatie Controle Alt Delete voor meldingen van of vragen over etnisch profileren 
• Melden van discriminatie bij het College van de Rechten van de Mens 
• Op www.kinderrechten.nl ‘Hulp bij racisme en discriminatie’