2020 is een bewogen jaar. Nu al, daar hebben we geen terugblik voor nodig. Maar er gebeurt meer: ECPAT International werkt al 30 jaar wereldwijd aan het tegengaan van seksuele uitbuiting van kinderen! En onze manager op dit thema, Theo Noten, gaat genieten van zijn welverdiende pensioen. In Nederland vormen Defence for Children en ECPAT één organisatie werkend met het VN-Kinderrechtenverdrag als basis. Theo zet zich sinds 1996 in voor dit belangrijke onderwerp en we vragen hem nog één keer het hemd van het lijf.

Wat weet je van de ontstaansgeschiedenis ECPAT International?

“ECPAT International is ontstaan in 1990 in Chiang Mai, in het Noorden van Thailand. Diverse mensen betrokken bij de Protestants Oecumenische Christelijke kerken wilden iets doen tegen seksuele uitbuiting van kinderen in relatie tot toerisme in Azië. ECPAT staat oorspronkelijk ook voor End Child Prostitution in Asian Tourism. Nadat een bredere wereldwijde focus ontstond, werd dit in 1996 End Child Prostitution, Child Pornography And Trafficking in Children for Sexual Purposes. Bij de oprichting waren verschillende regio’s in Azië betrokken, maar ook landen waar de desbetreffende toeristen vandaan kwamen. Denk aan de Verenigde Staten, maar ook Frankrijk, Engeland, Zweden en nog veel meer. In Nederland kwamen uiteindelijk eind 1995 een aantal organisaties in actie: Kinderen in de Knel, Defence for Children, Kinderpostzegels, de mensenrechtencommissie van de Nederlandse Raad van Kerken, Stichting Retour en later ook Cordaid. De eerste activiteit was een stand op de vakantiebeurs in 1996. Daar kwam veel commentaar op, want een vakantiebeurs hoort leuk te zijn. En seksuele uitbuiting van kinderen is niet leuk. En daar ging het dan ook precies om, aandacht voor de relatie tussen toerisme en seksuele uitbuiting van kinderen.”

Hoe kwam je op het idee je in te zetten tegen seksuele uitbuiting?

”Een vriend van een vriendin was op zoek naar iemand die hem kon helpen een campagne in Nederland op te zetten. Mijn werkende verleden is nogal divers, ik ben opgeleid als bioloog, maar de meeste ervaring had ik op het terrein van marketing en communicatie in de mode- en uitgaanssector. Ik had nog geen kennis van kinderrechten, maar heb het benaderd als een marketingcampagne. Met als doel belanghebbenden ervan te doordringen dat zij een zekere verantwoordelijkheid hebben en een rol als changemaker. Samen moeten we iets veranderen om ervoor te zorgen dat kinderen beter beschermd zijn.”

<tekst gaat verder onder de foto>

Wat is de rol van ECPAT in Nederland?

“In Nederland is ECPAT onderdeel van kinderrechtenorganisatie Defence for Children, een lobby- en pleitbezorgingsorganisatie. Het is onze taak te laten zien wat er aan de hand is, wat het probleem precies inhoudt, welke kinderen erbij betrokken zijn, hoe de daders eruitzien, wat de wetgeving is in een land, wat politie en justitie doen en wat het bedrijfsleven doet in relatie tot toerisme. Met deze kennis en in samenwerking met deskundigen benaderen we beleidsmakers en de politiek met de boodschap: dit is er aan de hand, dit is de stand van zaken, dit moet er verbeteren en dit is jullie rol en verantwoordelijkheid. Wij zijn een maatschappelijke organisatie, maar hebben de overheid, het bedrijfsleven en experts nodig. Alleen samen zorg je voor verandering die blijvend voor verbetering zorgt.”

Wat zijn belangrijke verandermomenten geweest?

“Om te beginnen het eerste wereldcongres in Zweden in 1996. Ik deed erg mijn best hier journalisten naartoe te krijgen, maar er bleek weinig interesse. Het keerpunt was het nieuws rondom de afschuwelijke zaak Dutroux. Ineens legde de journalistiek de link tussen dit seksueel misbruik – en moord drama en het congres. Met als gevolg enorm veel belangstelling. Een tweede congres volgde in 2001 in Japan en een derde in Rio de Janeiro in 2008. In Nederland heeft het eerste congres veel in beweging gezet en in 2000 geleid tot een eerste actieplan aanpak seksuele uitbuiting van kinderen. Hierin stond wat er moest veranderen in de wet, hoeveel aandacht eraan besteed moest worden door politie en justitie enzovoort. Een tweede belangrijk moment was in 2007 toen pleitbezorging leidde tot het bindend Verdrag van de Raad van Europa om seksueel misbruik en uitbuiting van kinderen aan te pakken. En in 2011 kwam er de Richtlijn ter bestrijding van seksueel misbruik, kinderpornografie en seksuele uitbuiting van kinderen vanuit de Europese Unie. Dat is directe wetgeving van toepassing op alle lidstaten. Het wetgevende kader is in de afgelopen jaren hierdoor steeds sterker geworden.”

Waar ben je het meest trots op?

“ECPAT is in 1990 begonnen in een zestal landen, inmiddels zijn het er 102. Ik ben er trots op dat we ook vanuit Nederland hebben bijgedragen aan de uitbreiding en versterking van het netwerk. Ook ben ik trots op de wereldwijde campagne tegen kindersekstoerisme die ECPAT, in de tijd dat ik in het internationale bestuur zat van 2005 en 2012, samen met The Body Shop ontwikkelde. Deze liep van 2009 tot en met 2012. Het was een prachtige samenwerking, waardoor in 2012 in Nederland uiteindelijk een petitie met 178.000 handtekeningen kon worden aangeboden aan de minister van Justitie in Nederland. Wereldwijd zijn zelfs zeven miljoen handtekeningen verzameld en aangeboden aan de voorzitter van de VN-Mensenrechtenraad in Genève.”

<tekst gaat verder onder de foto>

Is de strijd veranderd in de afgelopen jaren?

“De strijd is helaas nog steeds nodig. De wetgeving is verbeterd en de verantwoordelijkheid die landen nemen is toegenomen. Ook de verantwoordelijkheid die bijvoorbeeld binnen de toerismesector en de ICT-sector genomen wordt heeft veel veranderd in positieve zin. Toch blijft seksuele uitbuiting van kinderen helaas nog een groot probleem. De enorme groei van het mobiel gebruik van internet en sociale media draagt hier deels aan bij. Denk aan de verspreiding van beelden van misbruikte kinderen, ook online. Anonimiteit maakt uitbuiting makkelijker.”

Wat is het effect van de coronacrisis op misbruik en uitbuiting van kinderen?

“Dat is een interessante vraag. De wereld met de lockdowns overal ziet er nu zo anders uit. De vraag is in hoeverre je als samenleving achter de voordeur van mensen wil kijken? Samen opletten dat kinderen geen slachtoffer worden van misbruik en uitbuiting is nog steeds niet eenvoudig. De kans dat misbruik meer in het verborgene plaatsvindt neemt toe, dus alle zeilen moeten worden bijgezet.”

Hoe kunnen kinderen in deze veranderende wereld nog beter beschermd worden?

“Het is een herhaling van zetten. Samen verantwoordelijkheid nemen voor kinderen in je omgeving en dat koppelen aan internationale maatregelen. We blijven overheden wereldwijd aanspreken. Evenals de toerismesector. We mogen niet de andere kant opkijken. Dat is precies waar de campagne ‘Don’t look away’ over gaat. Als je iets ziet wat op seksuele uitbuiting van een kind duidt, doe iets en denk niet ‘dat doet een ander wel’. De verantwoordelijkheid ligt bij ons allemaal. Verder stimuleren we de ICT-sector om de kansen die technologie biedt te benutten. Zoals het voorkomen van misbruik, het identificeren van daders en het communiceren met potentiële slachtoffers om ze bewust te maken en de gelegenheid te bieden misbruik te melden als dat nodig is. En als laatste vind ik het belangrijk is dat er meer aandacht is voor passende zorg en hulp voor kinderen in combinatie met het oppakken van misbruikers en uitbuiters. Kortom de samenwerking tussen zorgverleners en politie dient versterkt te worden.”

<tekst gaat verder onder de foto>

Wat vind je van je naderende pensioen?

“Mijn werk heeft mijn leven beheerst, in positieve zin. Ik denk dan ook niet dat ik het heel makkelijk loslaat. Eigenlijk ben ik een ondernemer, maar dan van een moeilijk te verkopen product. Men vindt het wel belangrijk dat er iets wordt gedaan tegen seksuele uitbuiting, maar wil er zo min mogelijk geld aan uitgeven. Misschien blijf ik betrokken als adviseur. Het bestrijden van seksuele uitbuiting van kinderen is een kwestie van een lange adem. En hopelijk heb ik die nog heel lang. De strijd is dus nog niet gestreden.”