Op 8 april 2019 stelden André Bosman (VVD) en Isabelle Diks (GroenLinks) in een motie voor om de aanpak van zowel weeshuistoerisme als de grondoorzaken ervan onderdeel te laten maken van het beleid Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. De aanleiding hiervoor is dat zij constateerden dat in de beleidsnota ‘Investeren in perspectief; Goed voor de wereld, goed voor Nederland’ niet wordt ingegaan op weeshuistoerisme, terwijl dit bij uitstek een probleem is dat mede door Nederlanders in stand wordt gehouden. Een groot aantal Nederlanders dragen in diverse risicolanden - vaak onbewust - bij aan het in stand houden van de weeshuistoerisme-industrie, die grote negatieve gevolgen heeft voor de persoonlijke ontwikkeling van kinderen in kwetsbare gebieden.

Alternatieve zorg

Weeshuistoerisme houdt een vorm van institutionele zorg in stand, die schadelijk is voor kinderen. Wetenschappelijk onderzoek geeft aan dat het verblijf in een weeshuis de kinderen emotioneel, maar ook fysiek op achterstand zet. In 2009 zijn door de Verenigde Naties ‘Richtlijnen voor de Alternatieve Zorg aan Kinderen’ vastgesteld. Het uitgangspunt van de richtlijnen is dat er zoveel mogelijk moet worden geprobeerd om kinderen bij hun ouders of verzorgers te laten wonen. Slechts wanneer dit niet lukt, moet er een andere, passende oplossing worden geboden, het liefst in een gezinsvervangende omgeving. Wereldwijd zijn er grote hervormingen gaande van institutionele zorg naar familie- en gemeenschapsgerichte zorg. In landen met tot voor kort grote aantallen weeshuizen, bijvoorbeeld Haïti, Cambodja en Kenia, zijn grote stappen gemaakt. Grootschalige opvang is daar vervangen door zorg in families, pleeggezinnen en gezinshuizen. Nederland kan een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van deze transitie. Hiermee draagt Nederland zorg voor de verplichtingen uit het VN-Kinderrechtenverdrag, zoals onder meer het recht op familie, het recht op zorg door ouders en het recht om bij de eigen ouders op te groeien. Het bestrijden van (de grondoorzaken van) weeshuistoerisme en dergelijke vormen van mensenhandel zou expliciete aandacht moeten krijgen in het beleid van de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.

Belang van kinderen

Het onderwerp gaat Bosman aan het hart. “Ik ben zelf vader van 3 kinderen en ik gun hen alle goeds en daar doe ik mijn best voor. Als je dan ziet dat kinderen in andere landen misbruikt worden voor geldelijk gewin, dan word ik daar boos om en kaart ik dat aan. Het erge is dat heel veel mensen serieus het idee hebben dat ze ook nog iets goeds doen als ‘vrijwilliger’ in die weeshuizen. De vraag die ze zichzelf moeten stellen is of het goed voor hen is of voor de kinderen.”

Beleidsvoorstellen 

De VVD heeft in de initiatiefnota van het lid Van Haga ‘Een goede bedoeling is niet altijd een goed idee: een voorstel tot bestrijding van weeshuistoerisme’ zeven beleidsvoorstellen gedaan om weeshuistoerisme tegen te gaan. Eén van de voorstellen is om het bestrijden van weeshuistoerisme onderdeel te maken van het beleid van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking voor de komende jaren. “Het is daarbij van belang dat voorkomen wordt dat belastinggeld de weeshuisindustrie in stand houdt. Op internationaal niveau moet weeshuistoerisme behandeld worden als wat het werkelijk is: een bijdrage aan mensenhandel.”

Aanpak te mager

Op 14 januari 2020 verscheen het onderzoek dat in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken werd uitgevoerd naar de omvang van vrijwilligersreizen vanuit Nederland naar weeshuizen. Hierbij is gekeken naar de rollen, verantwoordelijkheden en handelingsperspectief. Minister Kaag wijst in de Kabinetsreactie erop dat het huidige beleid zich richt op duurzame oplossingen die, vanuit een mensenrechtenbenadering, bijdragen aan toekomstperspectief voor ouders en hun kinderen en daarmee relevant zijn voor het bestrijden van de grondoorzaken van weeshuistoerisme. Deze liggen op het terrein van toegang tot inclusief en kwalitatief goed onderwijs; voedselzekerheid, productiviteit en markttoegang; seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en veiligheid en rechtsorde. Er is geen voorstel gedaan om de aanpak van weeshuistoerisme expliciet in het beleid op te nemen. Bosman vindt de reactie daarom mager. “Het lijkt alsof er met een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) en een voorlichtingscampagne genoeg gedaan wordt aan het voorkomen van weeshuistoerisme. Dat is maar zeer beperkt. Feit blijft dat er in een aantal landen misbruik wordt gemaakt van “weeshuizen” om geld te verdienen aan vrijwilligers. En daar doet minister Kaag niks aan. Kinderen moeten gewoon bij hun ouders, of in ieder geval een van de ouders, kunnen wonen en die ouders moeten dan ook in staat zijn om voor hun kinderen te zorgen. Daar moet op ingezet worden.“, aldus Bosman.

Tweede Kamerverkiezingen

Dit is de derde winnaar in de serie kinderrechtenkampioenen in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021. Defence for Children blikt terug op de afgelopen regeerperiode door steeds een motie van een partij in de Tweede Kamer uit te lichten. Welke motie heeft kinderrechten in Nederland versterkt? Hoe kijkt het Kamerlid dat de motie indiende terug op de motie en hoe naar de toekomst?

Meer informatie:

• Motie van de leden Bosman en Diks over de aanpak van weeshuistoerisme opnemen in het BuHa/OS-beleid
• Initiatiefnota van het lid Van Haga: “Een goede bedoeling is niet altijd een goed idee: een voorstel tot bestrijding van weeshuistoerisme”
• Onderzoek omvang vrijwilligersreizen vanuit Nederland naar residentiële zorginstellingen voor kinderen
• Kamerbrief over onderzoek weeshuistoerisme
• Kieswijzer Kinderrechten

Credits foto: UNICEF Nederland