Rapport ‘De Staat van het Onderwijs 2020’ laat geen verbeteringen zien
De ‘De Staat van het Onderwijs’ wordt normaliter ieder jaar tijdens een congres overhandigd aan de desbetreffende minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. In het rapport beschrijft de Onderwijsinspectie het functioneren van het onderwijs van dat jaar en meerjarige ontwikkelingen. Dit jaar gaat het vanwege de coronacrisis anders. De Onderwijsinspectie geeft geen uitleg van de cijfers en statistieken, omdat scholen momenteel druk zijn met het regelen van goed (thuis)onderwijs. De ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap onthouden zich om die reden van een bestuurlijke reactie. Defence for Children begrijpt deze overweging, maar benadrukt het belang om oog te hebben voor de verontrustende ontwikkelingen in het onderwijs. Het rapport laat bijvoorbeeld zien dat het Nederlandse onderwijssysteem nog steeds niet richting een inclusief systeem beweegt. Defence for Children vraagt de verantwoordelijke ministers met klem de uitkomsten mee te nemen in de evaluatie van het passend onderwijs.
Kansenongelijkheid in het onderwijs
Veel van de trends die in de ‘De Staat van het Onderwijs 2020’ staan beschreven, waren in voorgaande jaren ook al zichtbaar. Zo is er nog steeds sprake van een groot lerarentekort. Dit is een bedreiging voor de kwaliteit van het onderwijs en de prestaties van leerlingen. De tekorten zijn hoger op zwakke scholen en op scholen met een uitdagendere leerlingpopulatie, zo wijst onderzoek van de Onderwijsinspectie uit. In potentie draagt dit bij aan meer kansenongelijkheid in het Nederlandse onderwijs en met name kinderen die al kwetsbaar zijn en een ondersteuningsbehoefte hebben worden geraakt. Het recht op onderwijs in een inclusief onderwijssysteem komt hierdoor in het gedrang.
Passend onderwijs biedt geen oplossing
Nog steeds blijkt dat er voor veel kwetsbare kinderen geen passende plek in het onderwijs gevonden kan worden. Eén van de doelen van het passend onderwijs is om geen thuiszitters meer te hebben. De Staat van het Onderwijs laat zien dat het aantal thuiszitters ook in 2019 weer is gestegen, van 4.479 naar 4.790 kinderen. In deze metingen worden de kinderen die wel staan ingeschreven op een school, maar daar niet meer naartoe gaan en kinderen die uit de leerplicht ontheven zijn niet meegeteld. Met deze groepen inbegrepen komt de teller op 15.000 kinderen, volgens Stichting AutiPassend Onderwijs Utrecht en oudervereniging Balans.
Cijfers leerlingen met ondersteuningsbehoefte ontbreken
Een andere zorgelijke ontwikkeling is het gebrek aan zicht op leerlingen met een ondersteuningsbehoefte. Er is in het huidige systeem geen landelijke definitie van het begrip ‘ondersteuningsbehoefte’ en er wordt niet centraal geregistreerd welke leerlingen een ondersteuningsbehoefte hebben. Scholen, besturen en samenwerkingsverbanden hebben het hoogstwaarschijnlijk wel in beeld, maar het gebrek aan landelijke informatie is problematisch volgens de inspectie. Zo kan immers niet vastgesteld worden of voor deze kinderen gelijke kansen op een passende onderwijsplek bestaan en welke ‘systeemdrempels’ zij tegenkomen. Juist deze informatie is belangrijk om met het oog op de evaluatie van het passend onderwijs voor verbeteringen te zorgen op systemisch niveau.
Leerlingen in het regulier onderwijs houden
De Onderwijsinspectie haalt in het rapport ook een vaak geuite zorgen over passend onderwijs aan, namelijk dat het in de klas hebben van leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte een negatief effect zou hebben op de schoolprestaties van klasgenoten. Ook wanneer het over inclusief onderwijs gaat, is dit een vaak gehoorde zorg. Het onderzoek van de inspectie wijst echter uit dat dit effect er niet is. Verder ziet de Onderwijsinspectie dat op sommige plekken in Nederland de doelstellingen van passend onderwijs steeds dichterbij komen. Dit gebeurt bij samenwerkingsverbanden waar de schoolbesturen samen nieuwe mogelijkheden verkennen en verantwoordelijkheid nemen. De Onderwijsinspectie ziet in deze gevallen zelfs stappen richting inclusiviteit.
Aangezien nog lang niet in alle gevallen stappen naar inclusief onderwijs worden gezet, raadt de inspectie de overheid aan randvoorwaarden vast te stellen: meer sturing, verheldering van doelen en het faciliteren van de samenwerking tussen onderwijs en zorg. Hier sluit Defence for Children zich bij aan. Alleen zo kan er goed en inclusief onderwijs voor alle leerlingen gerealiseerd worden.